Recht volgens Ruby: Actie voor en door makers

Recht volgens Ruby: Actie voor en door makers

Architect, Kennis, Wet- en regelgeving
Door: Ruby Nefkens | 03-02-2015

Het werk van een architect wordt maar liefst twee maal genoemd in de opsomming van beschermde werken die in de Auteurswet is opgenomen. Zo zijn niet alleen bouwwerken beschermd (artikel 10 lid 1 sub 6), maar ook ontwerpen en schetsen met betrekking tot de bouwkunde (artikel 10 lid 1 sub 8). Een terechte extra aandacht voor het werk van een architect.

Enerzijds omdat het gebouwde werk beeldbepalend is voor onze leefomgeving. Anderzijds omdat niet alle ontwerpen en schetsen het tot een bouwwerk zullen brengen. Wellicht nog wel tot een maquette, maar ook niet in alle gevallen. Er is de laatste tijd in Nederland veel aandacht voor het auteursrecht en dan vooral voor de rechtspositie van de maker. Reden te meer om daar in ArchitectuurNL ook aandacht aan te besteden. Wat is er aan de hand?

Al jarenlang zet een belangrijke groep makers (waaronder architecten), juristen en anderen zich in tot verbetering van het auteursrecht. Waar het in de kern om gaat is een betere onderhandelingspositie te krijgen ten opzichte van de opdrachtgever. Te vaak moeten makers het met een geringe vergoeding doen, waarna het auteursrecht moet worden overgedragen. Dit terwijl het auteursrecht het belangrijkste recht is dat je als maker hebt. Het is immers het uitsluitend recht om het werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Om bij de architectuur te blijven wordt daarmee bedoeld het recht om het werk te bouwen en het, in al dan niet gewijzigde vorm, nog een keer te bouwen. De kenmerkende elementen van het ontwerp, datgene dat beschermd is door het auteursrecht, mogen alleen door de maker gebruikt worden. En natuurlijk eenmalig door de opdrachtgever, om het te laten bouwen. Met het auteursrecht behoudt de architect het beschikkingsrecht over zijn eigen werk.

Wanneer het auteursrecht wordt overgedragen ben je dat recht kwijt. Je kunt je dan nog hooguit verzetten tegen ‘verminking’ van het werk. In de algemene voorwaarden die door beroepsverenigingen worden gemaakt, zoals in de DNR 2011, wordt niet uitgegaan van overdracht van auteursrecht. Desalniettemin is het afhankelijk van de onderhandelingspositie van de architect, in hoeverre verweer kan worden gevoerd tegen een machtige opdrachtgever die daar geen genoegen mee neemt.

In de aanloop naar het wetsvoorstel ‘Auteurscontractenrecht’ dat tijdens het schrijven van dit artikel nog bij de Tweede Kamer ligt ter behandeling, hebben makers zich sterk gemaakt om in de wet te laten opnemen dat auteursrecht niet meer kon worden overgedragen. Dat heeft het niet gehaald. Wel zijn er bepalingen in opgenomen die de onderhandelingspositie van makers versterken:

  • Een bestseller regeling die het de maker mogelijk maakt om over de vergoeding die hij krijgt te heronderhandelen wanneer het werk een groot succes blijkt.
  • Een bepaling die het mogelijk maakt om het werk terug te eisen wanneer de opdrachtgever er niets mee doet.
  • Een uitzondering op het mededingingsrecht, die mogelijk maakt dat er collectief onderhandeld kan worden over redelijke vergoedingen.

In hoeverre is dit nu belangrijk voor u? Stel u ontwerpt een interieur voor een restaurant. Nu blijkt dat het interieur zo succesvol is dat de opdrachtgever het in meerdere restaurants toepast. De bestseller regeling kan in dat geval de uitkomst bieden om te heronderhandelen over de prijs. De opdrachtgever geeft u geen verdere opdracht na het maken van een eerste schets. U kent een ander die daar wel verder mee aan de slag zou willen. U kunt dan het werk terugeisen. De concurrentie is enorm en vele architecten vissen in dezelfde vijver van opdrachtgevers. Voor u 10 anderen. Op prijs wordt dus enorm geconcurreerd. Of het wetsvoorstel er op dat punt doorheen komt is de vraag, maar het zou voor u goed zijn als er een akkoord zou komen over minimale redelijke vergoedingen.

De bekende architecten(kantoren) hebben over het algemeen een goede onderhandelingspositie. Voor hen staan opdrachtgevers in de rij. Dit is maar een zeer kleine groep gegeven. Het merendeel van de architecten zal veel moeite moeten doen om opdrachten te krijgen. Het is dan mooi als de wet een steuntje in de rug geeft.

Ruby Nefkens
Advocaat intellectueel eigendom, ICT, design, architectuur, kunst, media

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.

Gerelateerd

Tags: , , ,

    Schrijf een reactie

    Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.