De Olympische Spelen en architectuur zijn nauw met elkaar verbonden. Elke stad die die de Spelen organiseert, probeert zich te onderscheiden in de presentatie van het evenement en prestigieuze accommodaties. Na het evenement blijven de gebouwen vaak ongebruikt achter. Het afstudeerontwerp Stadion Vloot van Steven Goeman bestaat uit een drijvend stadionconcept dat anticipeert op functieverandering.
Het is de vraag of de Olympische transformatie die zich om de vier jaar in een andere stad voltrekt, te rechtvaardigen valt, gelet op de enorme kosten en de gigantische omvang van de te bouwen faciliteiten. Wat gebeurt er immers met deze locaties en faciliteiten als de Olympische Spelen zijn afgelopen? Het recente verleden leert ons dat er voorzichtig moet worden omgegaan met deze opgave. Athene zit negen jaar na de Spelen opgeschept met stadions die de stad niet kan onderhouden en nog amper worden gebruikt. Het Olympisch stadion van Beijing heeft geen permanente functie en Zuid-Afrika zit na afloop van het WK-voetbal opgeschept met een groot aantal stadions met een enorme overcapaciteit.
Herbestemming geïntegreerd in ontwerp
Mijn ontwerp Stadion Vloot probeert deze probleemstelling te integreren in het centrale architectonische stadionconcept dat bovendien gezamenlijk en in afzonderlijke componenten drijft. Hergebruik van bouwdelen, elementen, systemen, materialen en het anticiperen op functieverandering vormen hierbij de grondbeginselen van het stadionontwerp.
Het stadion is opgebouwd uit drijvende elementen die verbonden zijn door tijdelijke tussencomponenten. Het stadion is opgeknipt in segmenten die na de spelen volwaardige appartementen kunnen huisvesten. De indeling van de appartementen is zodanig ontworpen dat deze op hun beurt tijdens de Spelen kunnen worden gebruikt als VIP-ruimte, persruimte of horecavoorziening.
Maatsysteem
De stadiongeometrie maakt dat alle tijdelijke elementen hetzelfde maatsysteem hebben (afbeelding 5). De drijvende elementen hebben binnen ditzelfde systeem verschillende groottes, zodat diverse huisvestingstypologieën in de post-Olympische functie kunnen worden geïncorporeerd (afbeelding 1). De tijdelijke componenten kunnen worden verkleind zodat deze samen weer kleinere stadions kunnen vormen of kunnen worden hergebruik als tribune onderdelen voor lokale sportverenigingen.
Het atletiekveld is volledig zelfvoorzienend doordat onder andere kleedruimtes zijn opgenomen in de pontonconstructie. Hierdoor kan het gehele speelveld na de Olympische Spelen worden versleept naar de Rotterdam Topsport locatie in de buurt van de Rotterdamse Kuip. De drijvende tribune onderdelen kunnen op dezelfde manier naar elke plek worden versleept.
Stabiliteit
Evenwijdig aan de post-Olympische transformatiemogelijkheden van de verscheidende drijvende elementen is ook het (hydrostatisch) evenwicht van de elementen afzonderlijk sturend voor het stadionontwerp geweest. Alle elementen zijn van een dusdanige afmeting dat deze afzonderlijk stabiel kunnen drijven. Omdat een tribune-element van nature onstabiel is vanwege zijn toelopende hoogte, is het drijflichaam langer dan de tribune zelf. Deze extra lengte wordt verder benut door hier de entrees en het toegangsdeck te positioneren.
Het toegangsdeck spant van drijflichaam tot drijflichaam en vorm een continu plateau vanwaar de stadiontrappen te betreden zijn. In de lengterichting van het veld zijn de drijvende elementen van een dusdanige hoogte dat extra brede drijflichamen gewenst zijn. In deze richting is het kopvolume in tweeën gesplitst, maar loopt het drijflichaam door. Dit heeft niet alleen tot gevolg dat het stadion hiervan minder volumineus wordt, maar garandeert ook een natuurlijk verloop in de opeenvolging en ritmiek van elementen, zie afbeelding 4.
Op de toekomst ontworpen
De post-Olympische transformatiestrategie is erop gebaseerd zo min mogelijk materiaal te verspillen door de aanpassingen die nodig zijn voor de transformatie te minimaliseren. Zo zijn parkeergarages voor de uiteindelijke appartementsgebouwen al in het stadionontwerp opgenomen, zijn de stijgpunten ten dele te combineren in de woon- en stadionvariant, kunnen buitenruimtes eenvoudig worden gerealiseerd door uitneembare tribune vlakken en zijn alle voorzieningen voor leidingen en techniek vooraf opgenomen. De staalconstructie die op de ponton is bevestigd houdt op zijn beurt al rekening met de post-Olympische transformatie, grote overspanningen worden vermeden en woningmaten zijn maatgevend voor de stadionstructuur.
Het materiaalgebruik is afgestemd op de levensduur van de afzonderlijke elementen, zo zijn specifieke bouwdelen hoogwaardiger gematerialiseerd dan flexibele bouwelementen. Tijdelijke elementen zoals het voordeck en de tussenliggende uitneembare tribunedelen zijn gemaakt van recyclebaar materiaal. De stadionelementen die moeilijk kunnen worden hergebruikt, zoals de dakconstructie, zijn als demontabele lichtgewicht constructies ontwikkeld en maken gebruik van materialen met een lage productie-energie.
Rotterdamse proeftuin
De stadshavens van Rotterdam zijn de komende jaren een proeftuin voor de ontwikkeling en innovatie van drijvende bebouwing en deltatechnologie. Dit maakt de Waalhaven een geschikte locatie voor een tijdelijke Olympische levenscyclus waarna het later transformeert tot woon-, werk- en recreatiegebied. In het Olympisch plangebied wordt het Zuiderpark onderdeel van de nieuwe groene boulevards. Deze boulevards lopen in oost-westelijke richting en vormen het groene hart van het Olympisch plangebied. De boulevards worden op drie plaatsen met elkaar verbonden. Het Olympisch stadion is onderdeel van één van deze verbindingen.
Twee brugarmen omsluiten de Stadion Vloot zodat deze onderdeel wordt van de verbinding. Alle nieuwe Olympische accommodaties zijn gelegen aan de groene boulevards en maken een efficiënte infrastructuur mogelijk (afbeelding 6). De hoogbouw aan de Maaszijde van de Waalhaven loopt op een natuurlijke manier over in het nieuwe front, dat aan de wijk Oud-Charlois is toegevoegd. De warmingup faciliteiten zijn zo dicht mogelijk bij het stadion gehouden en hebben een gescheiden drijvende verbinding met het veld.
Spelen als tussenfase
Een aantal stadionelementen blijven na de Olympische Spelen op hun plaats drijven en maken gebruik maken van de al aanwezige infrastructuur. Deze drijvende stadionelementen vormen een woongemeenschap met een permanente herinnering aan de Olympische Spelen van 2028 en de bijbehorende transformatie van het gebied. Het is de ruggengraat waarop nieuwe ontwikkelingen kunnen inspelen, terwijl de ander segmenten over water vervoerd kunnen worden naar andere plekken in Nederland of daarbuiten. De Olympische Spelen zijn een tussenstop in de ontwikkeling van de nieuwe Waalhaven.
Afstudeerstudio
De studierichting Architectural Engineering + Building Technology brengt ruimtelijke, functionele, sociale en technologische mogelijkheden en ontwikkelingen samen. Onderwerpen zoals productontwerp, materiaalonderzoek, bouwfysica, mechanica, computational design en modelleer- en productietechnieken spelen bij deze masterrichting een belangrijke rol. Techniek kan dienen als inspiratiebron en is een voorwaarde voor de hedendaagse architectuur.
Reflectie ir. Jan Engels
De uitwerking van alle stadioncomponenten is zodanig dat een volwaardig Olympisch stadion is gerealiseerd en tegelijkertijd alle condities voor een architectonisch goed uitgewerkt woongebouw zijn geïncorporeerd. De uitgangspunten van de CMC (Closed Material Circle) zijn in dit project op een verrassende en uitdagende manier verwerkt. Steven Goeman voegt een bijzondere zienswijze toe aan de discussie over investeringen bij grote eenmalige (sport) evenementen. Het onderzoek van Steven Goeman werd begeleid door Jan Engels, Arjan van Timmeren en Thijs Asselbergs en beoordeeld met een 10.
Tekst: Steven Goeman
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Start inzending Gulden Feniks 2013- Arnhem succesvol in ombouwen kantoren
- Boekhandel Donner blijft aan Coolsingel
- Sneak Preview NRP Academie
- Lola landscape architects: eindeloos variëren met landschap
- Studioninedots ontwerpt transformatie Bovenbouwwerkplaats Wisselspoor
