We believe in trees – LAP Landscape & Urban Design

Architect

We believe in trees – LAP Landscape & Urban Design

Door: Jeroen Junte | 23-10-2014

Het eerste gebod van LAP Landscape & Urban Design luidt ‘We believe in trees.’ Omdat bomen bijdragen aan een gezond leefklimaat en een steeds belangrijkere rol spelen in stedenbouw. Daarnaast ziet oprichter en landschapsarchitect Sander Lap de boom ook als metafoor voor zijn ontwerpfilosofie. Zijn ontwerpen maken eveneens een organische groei door. ‘Ik wil iets ontwerpen dat door de tijd alleen maar wint aan kwaliteit’. Het bureau richt zich hoofdzakelijk op de stedelijke context. ‘Daar kun je het verschil maken.’

‘We believe in trees.’ Dat is het Eerste Gebod van LAP Landscape & Urban Design in Rotterdam. Allereerst natuurlijk omdat bomen bijdragen aan een gezond leefklimaat. ‘Ze produceren zuurstof en geven schaduw en kalmte’, zegt oprichter en landschapsarchitect Sander Lap (1979). Maar ook omdat groen in het algemeen, bomen in het bijzonder, een steeds belangrijkere rol spelen in stedenbouw. ‘Gebouwen zijn er genoeg in Nederland. Transformatie en hergebruik zijn toch niet voor niets de dominante thema’s in de Nederlandse architectuur en stedenbouw.’ Daarnaast ziet Lap de boom ook als metafoor voor zijn ontwerpfilosofie. Zijn ontwerpen maken eveneens een organische groei door. ‘Ik wil iets ontwerpen dat door de tijd alleen maar wint aan kwaliteit. Bij onze ontwerpen zie je soms niet meteen hoe goed het is, omdat het nog moet rijpen, zeg maar. Bij architectuur is het vaak omgekeerd. Dat oogt aanvankelijk spectaculair maar raakt door de jaren juist gehavend.’

Landschapsontwerp in een stedelijke context

Duidelijk, de focus van Lap Landscape & Urban Design – op de website pakkend afgekort tot LapLab – ligt op landschapsontwerp in een stedelijke context. Het vijf jaar oude bureau telt inmiddels tien werknemers, uiteenlopend van planologen en een interieurarchitect tot stedenbouwkundigen en transformatiearchitecten en zelfs een Russische partnerarchitect. De projecten die worden uitgevoerd zijn veelal het toevoegen van groen in de gebouwde omgeving. ‘We richten ons als bureau hoofdzakelijk op de stedelijke context. Daar kun je het verschil maken.’

Groene herprogrammering

Een van de eerste opdrachten die Lap uitvoert na de start van zijn bureau in 2009 is de revitalisering van kantorenpark De Beukenhorst in Hoofddorp waar steeds meer bedrijven wegtrekken. ‘We hebben de anonimiteit van het terrein willen verminderen door de aanleg van groen en bundeling van faciliteiten. Verstop parkeerplaatsen achter een groene haag en open een gebouw naar de straat zodat het vriendelijker oogt. Deel een nieuwe elektrische fietsenstalling en de bedrijfskantines, zo creëer je ontmoetingen en afwisseling. Het ene bedrijf heeft bijvoorbeeld kroketten, terwijl de buren biologische producten hebben en een buitenterras.’ Het ontwerp bestaat dus hoofdzakelijk uit herprogrammering en de aanleg van groen. Deze mix van landschap en stedenbouw is kenmerkend voor LapLab. ‘Wij werken bij voorkeur in een consortium van architecten, stedenbouwers, planologen en landschappers. Juist die verschillende disciplines zorgen voor een samenhangend ontwerp.’

Landscape urbanism

Lap rondt eerst HTS Bouwkunde af en gaat vervolgens aan de slag bij de gemeente Zwolle, waar hij al snel wordt weggeplukt door landschapsarchitect Adriaan Geuze van West 8. Vervolgens begint hij aan de opleiding aan de Academie van Bouwkunst in Rotterdam. Bij West 8 werkt Lap aan grote internationale projecten als Madrid Rio, met 150 hectare het grootste binnenstedelijke park ter wereld. ‘Dat is best aardig gelukt toch’, zegt hij met gespeelde bescheidenheid. ‘Projecten van deze immense schaal komen nu eigenlijk niet meer voorbij.’ Op de vraag wat de belangrijkste les is die hij leerde bij West 8, antwoordt hij meteen: ‘Keihard werken. ‘Soms reisde ik in één week langs drie Europese steden.’ Maar als de vraag even bezinkt, volgt ook een vakinhoudelijk antwoord. ‘Veel landscaping is feitelijk window dressing. Een gebouw moet een groene zoom krijgen en die wordt pas ontworpen als het gebouwontwerp al klaar is. Bij landscape urbanism wordt gestreefd naar een integratie van architectuur, stedenbouw en landschap in een vroeg stadium van het ontwerp.’ Oftewel: ‘De landschapper bemoeit zich overal mee. Dat doe ik nu ook met mijn eigen bureau.’ Deze dadendrang vertaalt zich tijdens zijn academietijd in zijn deelname aan de internationale prijsvraag Europan in 2007, die hij ook wint. Vervolgens wordt hij onderscheiden met een tweede plek in de Archiprix Nederland en zelfs een eerste plek bij de internationale ronde. ‘Binnen West 8 werkte ik toen ook al steeds autonomer. De stap naar een eigen bureau lag voor de hand.’

Tuin Villa L

Een van de eerste opdrachten krijgt Sander Lap van Nanne de Ru van architectenbureau Powerhouse Company, die hij zelf heeft gekozen als afstudeerbegeleider aan de Academie van Bouwkunst. Met Adriaan Geuze en planoloog Zef Hemel (destijds directeur van de Rotterdamse Academie en nu strateeg Ruimtelijke Ordening bij de gemeente Amsterdam) is De Ru een belangrijke leermeester, aldus Lap. Voor Villa L van Powerhouse wordt Lap gevraagd om het tuinplan te ontwerpen. ‘Deze villa moest solistisch in de omgeving staan. Daarom hebben we alle voorzieningen zoals een sportkooi en zithoeken aan de rand van de tuin geplaatst. Daardoor zijn er lange zichtlijnen vanuit de architectuur op het groen. De tuinpaden zijn verlaagd aangelegd, zodat ook alleen het groen zichtbaar is. De tuin is hiermee de verbinding van het interieur naar het omliggende landschap.’

Kunstkolonie in sterrenbeeld

Een internationale mijlpaal voor LapLab is het winnen van een prijsvraag voor een Art Residence in Nikola Lenivets, Rusland in 2012. ‘Een megaproject waarbij een stuk grond van 140 hectare moet worden omgevormd tot een kunstkolonie met drie slaapcomplexen, tien woonhuizen en twintig kunstunits. Het ontwerp is gebaseerd op een klimatologische inventarisatie van de seizoenen, zonsondergang, vegetatie en watervoorziening. Het project heet The Constellation, omdat het was gebaseerd op het sterrenstelsel.’ Lap werkte daarvoor nog met twee stagiaires. ‘Ik heb alles on hold gezet om me volledig hierop te storten. Dat kon omdat ik een kleine financiële buffer had opgebouwd met het maken van artist impressions voor andere bureaus. Van de 120 inzendingen werden wij met negentien internationale bureaus geselecteerd voor het eindontwerp. Toen heb ik er Russische en zelfs Spaanse architecten bijgehaald. Terwijl het ontwerpbudget 2500 euro was. Maar we wonnen. Dat was onze voet tussen de deur naar het buitenland.’

Architectenoverschot

Risico’s nemen ziet Lap als onvermijdelijk. ‘Ik heb meerdere keren alles op rood ingezet, zowel financieel als in tijd.’ Lap is er trots op nog nooit één cent subsidie te hebben ontvangen. ‘Overheidssteun aan individuele architectenbureaus is het rondpompen van oneerlijke hulpgelden. Om in wielertermen te spreken: het is net EPO. Daar ben ik tegen. Ik vind dat bureaus zich door hard werken moeten onderscheiden. Ga maar ontwerpboekjes en maquettes maken voor andere bureaus. Doe mee aan onbetaalde prijsvragen. Daar leer je van. Er is een overschot aan architecten, dat moet niet kunstmatig in stand worden gehouden met subsidies.’

Park in Moskou

De lef van Lap wordt beloond met een Russische uitnodiging voor een prijsvraag voor een ring van vijfduizend woningen in Moskou. In het midden van deze kring hoogbouw moet bovenop parkeergarages een park worden aangelegd. Lap: ‘Maar dan leg je geen park aan, dan ben je de installaties voor die parkeergarages aan het wegwerken. Oftewel schoorstenen verstoppen in het groen. Maar die luchtinstallaties worden alleen gebruikt bij brand. Dus heb ik deze gebruikt als een botanisch element door er bomen op te plaatsen. De schoorstenen fungeren nu letterlijk als een vaas voor bomen, waardoor een soort hangende tuin ontstaat.’ Het radicale ontwerp slaat in als een bom. Toch schrijft de Russische stadsarchitect een internationale prijsvraag uit als contra-expertise. Daarvoor moet Lap de krachten bundelen met MVRDV. ‘Zonder zo’n internationaal hoog aangeschreven bureau hadden we geen kans gemaakt. Wij hebben het ontwerp gemaakt en Winy Maas heeft de eindpresentatie verzorgd. Wat heel genereus was van MVRDV. Waarom zouden ze ons helpen? Wéér wonnen we.’ Uiteindelijk wordt de opdracht alsnog gegund aan de opvolger in de prijsvraag, omdat het budget niet toereikend was voor het ambitieuze plan van MVRDV en LapLab. ‘Maar wij hebben nu a ticket to Russia. We worden wekelijks benaderd voor nieuwe projecten in Rusland en hebben andere bureaus niet meer nodig.’

Glamorous green

Terwijl Lap in Rusland werkt aan ‘bijna megalomaan grote’ projecten, voert hij in Rotterdam een project uit dat nauwelijks meer is dan de ‘straatstenen uit de grond trekken en planten’. Met architect Duzan Doepel van bureau Doepel Strijkers – ‘we werken tenslotte graag in een consortium’ – doet hij in opdracht van Stadsontwikkeling Gemeente Rotterdam een onderzoek naar verdichting van de binnenstad. ‘De Rotterdamse binnenstad moet meer inwoners trekken. Maar bijbouwen is niet de oplossing. Mensen willen er niet wonen.’ Lap komt met een tegenplan: elk huis heeft één boom nodig. Immers, groen verhoogt kwalitatief het leefklimaat. De vraag is alleen: waar zet je die bomen neer? Daarvoor maakt Lap een strategie voor meer groene daken en groene boulevards door de kades aan de Maas te beplanten. Onder de noemer glamorous green moet de buitenruimte op prominente plekken als de Coolsingel en het Centraal Station worden getransformeerd van hufterproof betondesign naar een chique verblijfsplek vol weldadig groen.

RotterdamRent!

Dit onderzoek resulteert in de realisatie van twee quick-wins, kleinschalige groenprojecten voor een minimaal budget. Laplab ontwerpt RotterdamRent!, een gemarkeerde hardlooproute langs de Maas. De markering bestaat uit logo’s en wijzen de looprichting en afstand aan maar ook de aansluitingen naar belangrijke straten in de binnenstad. Daarnaast wordt het lege en winderige Willemsplein heringericht tot De Apenrots, een ontmoetingsplek van betonnen zitelementen, die in hoogte verspringen en zijn omringd door groen. ‘Kinderen gebruiken het als een klimtoestel, de kantoormedewerkers uit de omgeving zien het als groene lunchplek.’ Dit multifunctionele gebruik van de Apenrots door diverse bevolkingsgroepen onderstreept het motte van LapLab: we believe in trees. ‘Een groene stad is een aantrekkelijke stad, voor iedereen.’

Questionnaire

Favoriet historisch gebouw? ‘Villa Adriana, het landgoed van Romeinse keizer Hadrianus. Niets streeft dit gebouwcomplex voorbij aan rijkdom van het holistisch levensgeluk.’

Favoriet hedendaags gebouw? ‘Restaurant Aan Zee van Emma Architecten in Oostvoorne. Alles klopt aan de plek; locatie, keuken, materiaal, bezonning, beschutting tegen de wind, autarkisch.’

Favoriet Nederlands gebouw? ‘Mag het ook een landgoed zijn? Landgoed Clingendael in Den Haag is leuk voor jong en oud, en in alle seizoenen en didactisch zeer interessant.’

Favoriete architect? ‘Roberto Burle Marx, zijn ontdekking dat het onkruid van de Braziliaanse jungle eigenlijk fantastische nuttige beplanting was, herinnert mij aan hoe wij naar de natuur om ons heen moeten kijken.’

Favoriete hedendaagse architect? ‘Het Russische bureau Project Meganom (betekent berg) van architect Yuri Grigoryan. Met zijn rol als ontwerper zijnde de spil tussen stad, kunst en de samenleving.’

Favoriete Nederlandse architect? ‘Nanne de Ru van de Powerhouse Company. De beste architect van Nederland.’

Wanneer niet in Nederland, vanuit welk land zouden jullie dan willen werken? ‘Niet vanwege de politieke situatie, maar Rusland verbaast mij iedere dag weer met zijn landschappelijke extremiteiten. Vorige maand mochten we ontwerpen aan een centrum voor een stad gebouwd op de permafrost, in de winter wordt het daar minus zestig graden.’

Wat zou je nooit ontwerpen? ‘Geen idee, we ontwerpen van stoepranden tot landschappen.’

Wat irriteert je het meest in het vak? ‘Architecten die alleen hun eigen gebouw zien in de stad en niet de samenwerking van al die mensen die nodig zijn om een goede stad te maken.’

Wat is je droomopdracht? ‘Een uitgestrekte hedendaagse Italiaanse renaissance tuin voor een zeer welgestelde familie ergens op een scherp grensvlak van verschillende landschappen, een landgoed op de Lustwarande.’

Belangrijkste inspiratiebron buiten architectuur? ‘De natuur, steden, reizen, rust en stilte, een goed gesprek.’

Meest waardevolle advies ooit? ‘Nothing grows in the shadow of big trees’, van Constantin Brâncuşi via Nanne de Ru.’

Sander Lap (1979) werkt  na zijn HTS bouwkunde als  technical designer bij de  Gemeente Zwolle. Daar plukt  Adriaan Geuze hem weg en  Lap werkt vanaf 2002 bij  West 8. Onderwijl studeert  hij Stedenbouw aan de  Academie van Bouwkunst te  Rotterdam. Na het winnen  van Europan en Archiprix  richt Lap in 2009 zijn eigen  bureau op, LAP Landscape &  Urban Design  www.LapLab.eu.

Projecten en ontwerpen

Beukenhorsten (2011 Hoofddorp, NL). Groeiende leegstand en  verschraling van het voorzieningenniveau zorgen ervoor dat bestaande  kantoorlocaties, zoals die in de Beukenhorsten te Hoofddorp, in een  negatieve spiraal komen. Een vermoedelijke oorzaak ligt in de top-downbenadering  bij het bouwen voor de markt. Met De Beuk Erin wordt de  benadering omgedraaid en ervoor gekozen om juist te verbinden en op  te bouwen van onderaf. Gezamenlijk met hun buren kiezen bedrijven om  via kleine veranderingen meer samen te werken en uiteindelijk tot grotere  ruimtelijke ingrepen te komen. (afb 1)

Constellation in Nikola Lenivets, Rusland (2012), winnend prijsvraagontwerp  voor een Art Residence . Een kunstkolonie  met drie slaapcomplexen, tien woonhuizen en twintig kunstunits. Het  ontwerp is gebaseerd op een klimatologische inventarisatie van de  seizoenen, zonsondergang, vegetatie en watervoorziening (afb 2).

De Apenrots  (2014 Rotterdam, NL). Rotterdam heeft de ambitie om de komende jaren  meer inwoners en bezoekers aan te trekken in het centrum. Om het  leefklimaat daar te verbeteren, moet er meer groen komen. De Apenrots  is een quick-win vergroening met minimaal budget. Door de ondergrondse  infrastructuur uit te zetten naar het maaiveld, zijn eenvoudige plantvakken  gecreëerd. Als verbijzondering zijn er twee betonnen Apenrotsen geplaatst  te midden van het project, als zitje en informele uitdaging tot bewegen (afb 3 en 4).

Pine Piscine (2013 Moskou, Rusland). Op de voormalige fabriekslocatie  Serp I Molot (Hamer en Sikkel) heeft ontwikkelaar DonStroy de ontwikkeling  van 5000 woningen geprojecteerd in een ring van hoge woontorens.  LapLab werd gevraagd om een ontwerp te maken voor een park te midden  van deze woontorens. Centraal in het park bevindt zich een kleine ronde  vijver waar vrijwel het gehele jaar de zon schijnt. Deze ontmoetingsplaats  ligt aan een openbare route met voorzieningen die het complex doorsnijdt.  Rondom de vijver dienen afvoerbuizen van de luchtinstallaties van de  parkeergarage als ‘vazen’ voor bomen (afb 5 en 6).

Epic Ring (Yakutia 2014), prijsvraagontwerp  Olonkholand Complex in de republiek Sakha, LapLab i.s.m.  Atrium (Moskou) en Lighting Design (Oostenrijk). Het is een architectonisch  ontwerp voor een multifunctioneel cultureel complex en een landschappelijk  ontwerp voor een terrein van 47 hectare aan de oever van het meer Saisar,  in de stad Jakoetsk. Het omringende landschap met heuvels, meanderende  rivieren en ronde meren vormen de basis van het ontwerp (afb 7 en 8).

Tekst Jeroen Junte

Dit artikel is verschenen in ArchitectuurNL 7 2014

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.

Gerelateerd

Tags: , , , , , , , , , ,

    Schrijf een reactie

    Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.