Shaping intuition: de ontwerpfilosofie van Michiel Hofman

De aanleiding om over een goed ontworpen uitvaartcentrum na te denken, was voor Michiel Hofman van HofmanDujardin zeer persoonlijk. In 2016 overleed een van zijn beste vrienden en op de crematie viel hem op hoe ongemakkelijk een ceremonie voor familie, vrienden en collega’s kan zijn. Die ervaring zette hem aan tot het ontwerp van een uitvaartcentrum waarin de gevoelens van de aanwezigen en de waarde van de overleden persoon volledig tot hun recht komen. Hofman ontwierp het gebouw vanuit zijn ontwerpfilosofie Shaping intuition.

‘Hoe is het mogelijk dat we tijdens ons leven op de mooiste plekken komen en dat we bij het afscheid zijn overgeleverd aan gedateerde donkere en onpersoonlijke crematoria?’, vroeg Michiel Hofman zichzelf af na de crematie. Het was een non-ruimte: nergens daglicht en een ronduit gedateerd interieur dat helemaal niet bij het leven past. ‘Helaas ben je overgeleverd aan dergelijke gebouwen omdat je in grote
haast moet beslissen waar de crematie zal plaatsvinden en er bijna geen mooie plekken bestaan waar je je op je gemak kunt voelen.’

Shaping intuition

Vanaf dat moment stond het voor Michiel Hofman vast dat het anders, beter, intiemer en persoonlijker moest en kon. Vanuit zijn ontwerpfilosofie Shaping intuition, gebaseerd op natuurlijke behoeften van de mens, liet hij zijn gedachten schetsenderwijs de vrije loop. Op papier begon wat hem voor ogen stond langzaamaan vorm te krijgen. Vanaf de eerste krabbels werkte hij toe naar het antwoord op de vraag hoe je een ruimte kunt maken waar de persoon die overleden is centraal staat en waarin je tegelijkertijd als (grote) groep op een intieme manier afscheid kunt nemen van die ene persoon om wie je treurt. ‘Nu het ontwerp klaar is, ontdek ik hoe eenvoudig het onderliggende idee is’, zegt Hofman. ‘Door twee naar elkaar toe lopende gebogen lijnen ontstaat een epicentrum in het midden van het gebouw. Daar staat de kist. De hele ruimte focust dus op de persoon van wie je afscheid neemt en waaiert vervolgens uit
naar de natuur waar je zit met de groep. Een statisch epicentrum en een flow naar buiten. Dat vind ik mooi. Het bepaalt voor mij de essentie van de ceremonie.’ Met een beetje fantasie – de Shaping intuition – kan je volgens Hofman in de gebogen lijnen van het ontwerp ook de dijen van een vrouw en dus de moederschoot zien. ‘Uit die moederschoot ontsprong je en als het leven voltooid is keer je er symbolisch in terug. Dat maakt de cirkel rond. En net als de geboorte een emotioneel, intiem moment is, is het laatste afscheid dat ook.’

Digitale wand

Maar dat was stap één, vervolgt Hofman. Stap twee is – aangezet door de ontwerpfilosofie Shaping intuition – doordenken over hoe je de naastliggende ruimtes intiem krijgt. Dan krijg je toch een soort drietrapsraket. ‘De eerste ruimte is de ontvangstruimte waar de mensen het uitvaartcentrum binnenkomen. Die plek hebben we warm en moody gemaakt. In plaats van een ongemakkelijke ruimte waar je elkaar een hand geeft, maar nauwelijks durft te spreken, is dit een plek waar je op een digitale wand herinneringen aan de overledene met elkaar kunt delen. Je kunt er ook films laten zien en muziek laten horen. Dus geen ongemakkelijk moment, maar een plek waar je een mooi levendeelt en gedenkt.’ In Hofmans ontwerpidee wordt met de digitale wand van de ontvangstruimte dus niet gekozen voor ongemak, beklemmende stilte en passief afwachten, maar voor een digitale collage van het leven waar je ook zonder te spreken ervaringen kunt delen. ‘De geprojecteerde beelden kan je eventueel samenvatten in één beeld dat je na afloop verstuurt aan de gasten’, vertelt Hofman. ‘Dat is waardevol omdat de gasten dan in één beeld een gezamenlijke herinnering aan een prachtig leven kunnen delen.’

Nieuwe relaties

Na ontmoeten en delen volgt het afscheid en hierna de derde ruimte waarin nieuwe relaties worden gemaakt. ‘Daar zijn crematies namelijk ook voor. Je ontmoet elkaar, neemt afscheid en daar ontstaat een soort herstructurering van alle sociale relaties. De persoon die je liefhad is er niet meer dus de relaties tussen mensen veranderen.’ Van die laatste plek heeft Hofman een warme houten ruimte gemaakt
met daarin glossy objecten. De één wil daar sushi en champagne op serveren terwijl de ander er koffie en cake of een broodje op legt. Ingewikkelder hoeft het niet te zijn. Of het uitvaartcentrum er ooit komt? Ik hoop van wel.’

Dit artikel is gepubliceerd in ArchitectuurNL nummer 3 van 2018