Smaak?

Inspiratie

Smaak?

Door: Vincent van Rossem | 30-11-2013

Jarenlang stuurde de Rijksgebouwendienst mij gratis een dure glossy, getiteld Smaak. Het was een echte glossy, met kleurenfoto’s en onbenullige artikelen. Rijksbouwmeesters kwamen en gingen, maar het blad veranderde niet. In die tijd kon het geld niet op, dus het leek heel normaal dat een rijksdienst reclame maakt voor zichzelf met belastingcenten, iedereen kon zien dat kosten nog moeite werden gespaard om ambtenaren te huisvesten als het Saudische koningshuis. Waarom sober en doelmatig zijn als heel Nederland roekeloos bouwt?

Toen de crisis hard toesloeg in de bouwwereld en architecten massaal werkeloos werden, verdween Smaak met stille trom van het toneel. Een mooie opruiming. Slechte architectuurkritiek doet het vak alleen maar kwaad. Dus wie schetst mijn verbazing toen er weer een aflevering van het prachtblad in mijn brievenbus lag. Met een brief waaruit ik opmaakte dat de Rijksgebouwendienst niet meer bestaat, we hebben nu een ‘Rijksvastgoedbedrijf’. Smaak getuigde al niet van echt goede smaak, maar dit nieuwe vastgoedbedrijf, de naam zegt het al, heeft er nog een schepje bovenop gedaan. De lezer wordt getrakteerd op 55 pagina’s prietpraat waar zelfs makelaars het schaamrood van op de kaken zouden krijgen. 
Het gaat over de nieuwe gebouwen van Binnenlandse Zaken en Justitie in Den Haag, ontworpen door Hans Kollhoff. Jo Coenen, als toenmalig Rijksbouwmeester en opdrachtgever, bijt de spits af. Alles ademt grandeur, zo meent hij. Alsof Lodewijk XIV zijn intrek in Den Haag heeft genomen. En het is geen retro-architectuur, nee, dat was niet de bedoeling, glasarchitectuur ook niet, de Rijksgebouwendienst zocht naar ‘architecten met een eigen stijl, die in staat zouden zijn om hoogbouw te maken waarin internationale allure en een Europees karakter samengaan’. En nu zitten we dus met het grootste kantoorgebouw van Nederland, getekend door een buitengewoon ongeïnspireerde Kollhoff op een regenachtige zondagmiddag. En hoe komt Jo erbij dat Kollhoff geen retro maakt? De truc is om het beeld van oudere Amerikaanse wolkenkrabbers op te roepen, maar dan zonder de dure details van toen. De interieurs zijn bijna nog banaler dan het exterieur. Bij de firma Michael Graves kan je uit een catalogus een soort retro-interieurs kiezen, duur, minder duur en goedkoop. Maar zelfs goedkoop was destijds al te duur voor zijn ministeriegebouw voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport, aan de overzijde van de Turfmarkt. Kollhoff heeft nu voor Binnenlandse Zaken en Justitie een Hema-variant van het goedkoopste Graves interieur bedacht. Minister Plasterk koestert duidelijk weinig of geen belangstelling voor architectuur. Het nieuwe ministerie roept bij hem herinneringen op aan Amerikaanse gebouwen, de pastiche doet blijkbaar nog wel denken aan het origineel. Het commentaar van Opstelten is geestiger, wat hem erg goed bevalt is dat hij vanuit zijn werkkamer Rotterdam kan zien. Wie weet ook het nieuwe gebouw van OMA. Ik houd niet van dergelijke gebouwen, maar in het genre is Koolhaas duizend keer interessanter dan Kollhoff. Het ‘Rijksvastgoedbedrijf’ heeft een wanprestatie geleverd, niet alleen architectonisch maar ook als partij op de kantorenmarkt. Wie zat er nog te wachten op de grootste kantoorkolos van Nederland? De oude gebouwen van Binnenlandse Zaken en Justitie begonnen architectuurhistorisch net interessant te worden. Duizenden vierkante meters komen leeg, miljoenen vierkante meters staan al leeg.

De gemeenteraad van Den Haag heeft ‘democratisch’ besloten om wat verderop nog zo’n huzarenstukje te bouwen, het cultuurforum. De Nederlandse overheid werkt corrumperend op de Nederlandse architectuur: gemakzuchtige opdrachtgevers spenderen teveel geld aan onzin. Bijna een eeuw geleden werden de Congressen voor het Nieuwe Bouwen opgericht, beter bekend als de CIAM. De internationale avant-garde onder de architecten liet van zich horen, zij wilden geen onzin ontwerpen. ‘Der Akademismus’, aldus hun ‘verklaring’ uit 1927, ‘verleitet die Staaten zu grossen Aufwendungen für monumentale Bauaufgaben und fördert damit einen überlebten Luxus, der mit der Vernachlässigung der dringendsten städtebaulichen und wirtschaftlichen Aufgaben erkauft wird’. Er is sindsdien niets veranderd, alleen de zogenaamde avant-garde van nu is vergeten wat de idealen van het Nieuwe Bouwen waren. De overheid heeft een nieuwe vorm van academisme gecreëerd.

Vincent van Rossem
Architectuurhistoricus

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.

Gerelateerd

Tags: , , , , ,

    Schrijf een reactie

    Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.