Cereolfabriek open

Op 26 september 2014 is de Cereolfabriek in Utrecht officieel geopend. Deze week is er een feestweek met allerlei activiteiten, o.a. een Masterclass Restaureren op vrijdag 3 oktober, georganiseerd door BOEi, die het Cereolcomplex restaureerde.

In de voormalige fabriek uit 1908 zijn nu een basisschool met BSO, een bibliotheek, een restaurant en bedrijven gevestigd. Daarnaast bevat het complex een gymzaal, theaterzaal, kantine en ateliers, die wijkbewoners met kunst- en sportactiviteiten kunnen vullen. Tijdens de opening werd een tegeltableau aan de gevel onthuld, met daarop de originele naam van de fabriek.
Het ontwerp voor de restauratie en herbestemming is gemaakt door bureau 1meter98 van Bastiaan van de Kraats. Bastiaan van de Kraats studeerde in 2002 aan de TU Delft als architect af op een herbestemmingsplan voor de Utrechtse sojafabriek Cereol, die toen nog volop productie draaide. In de jaren daarna werd de fabriek vanwege overlast gesloten, woedde er een vernietigende brand en moesten er grote delen worden gesloopt. Uiteindelijk kocht BOEi de restanten van het complex en gaf architect Bastiaan van der Kraats de opdracht voor de restauratie en herbestemming.

Roerige geschiedenis

De fabriek aan het Merwedekanaal werd als Stichtsche Olie- en Lijnkoekenfabriek (SOL) in 1907 gebouwd in opdracht van de Stichtse Boerenbond. Er werd olie uit lijnzaad geperst, het residu werd verwerkt tot veekoeken. In de loop der jaren kwamen er wat nieuwe gebouwen bij, onder meer een opvallend wit silogebouw in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid. Een bijzonder complex op een mooie plek, aan de rand van de tuinwijk Oog in Al, een ontwerp van Berlage en Holsboer aan de westkant van de stad. In de jaren 50 werd soja de nieuwe grondstof en het productieproces chemischer. De buurt klaagde steeds harder over overlast en veiligheidsrisico’s en in 2002 kocht de gemeente Utrecht Cereol – zoals de fabriek inmiddels heette – uit, samen met de naastgelegen gronden van de KPN. De gemeente verkocht het geheel aan VOF Meysters Buiten (Heijmans, Blauwhoed en Van der Vorm). De nieuwe eigenaars sloopten aanbouwen aan de achterkant van de fabriekshal en daarmee begon het serieus nadenken over een mogelijke herbestemming van het bijzondere terrein en de gebouwen. De silo is gemeentelijk monument, de rest rijksmonument. Er kwam een kink in de kabel door een grote brand in de zomer van 2008. Van de pakhuizen en de fabriek bleven alleen de buitenmuren staan: het industriële en imposante interieur, met enorme deuren, een gietijzeren draagconstructie en fraaie oude houten vloeren, werd verwoest. BOEi kocht het complex van de VOF, met uitzondering van een directeursvilla.

Frisse school

De lokalen van de Dominicusschool zitten in de voormalige fabriekshal, die grotendeels gespaard bleef bij de brand. Daar heeft Van de Kraats de oude gietijzeren hoofddraagconstructie dus in het zicht kunnen laten. Zelfs een motor met katrollen en rails hangt nog aan het plafond. Van de Kraats wilde graag zoveel mogelijk bestaande elementen – bijvoorbeeld de oorspronkelijke hoogte van de ruimtes – handhaven, maar de school was bang dat het beoogde label ‘frisse school’ daardoor in gevaar zou komen wat ertoe leidde dat gangen en hal nu verlaagde plafonds en daarmee dus een nieuwbouwlook hebben. In de lokalen was plaats voor een nieuwe tussenverdieping, waar leerlingen bijvoorbeeld zelfstandig kunnen werken. Alle nieuwe invullingen zijn van donkerbruin staal. De leerlingen werden betrokken bij het interieur van hun nieuwe lokaal. Van de Kraats gaf een paar gastlessen over de historie van de fabriek en zijn aanpak en liet de kinderen meebeslissen over de kleur van de vloeren. Tot zijn verbazing kozen ze uiteindelijk voor linoleum in bruinrood en grijzen: ‘Ze hadden de fabriek in mijn lessen leren kennen en vonden dit goed passen. Ik was even bang dat ze voor primaire kleuren zouden gaan, maar ze willen iets rustigs. En dat linoleum met lijnolie wordt gemaakt is natuurlijk mooi omdat dat vroeger in de fabriek werd geperst.’ De buitengevel werd klassiek gerestaureerd, de oorspronkelijke gietijzeren ramen kregen nieuwe achterzetbeglazing.

Meysters Buiten

De buurt is erg betrokken bij de ontwikkelingen. Cultuurhuis Het Wilde Westen gaat er cursussen en voorstellingen organiseren. De sportzaal wordt voor de gymlessen voor de scholieren gebruikt, maar ook voor sporten buiten schooluren. Restaurant Buurten heeft er een tweede vestiging geopend met terras aan het kanaal en de wijkbibliotheek is verhuisd vanuit het nabijgelegen park naar de Cereolfabriek. De bibliotheek zit deels in het witte silogebouw en deels in een nieuwe uitbreiding op de binnenplaats. Het oorspronkelijke plan om de silo te restaureren, er lichtsleuven in te zagen en er kantoren in te vestigen, gaat voorlopig niet door. Van de Kraats is er niet rouwig om, zegt hij. ‘Ik doe eigenlijk het liefst zo min mogelijk aan gebouwen. Ik vind dit een fantastisch gebouw, dat grote witte gesloten volume. Het is inmiddels een gemeentelijk monument, daar ben ik blij om.’ Rondom de fabriek is nieuwbouw opgeleverd onder de naam Meysters Buiten, een naam die refereert aan Everard Meyster. Meyster liet in de 17e eeuw het landgoed ‘Oog in Al’ bouwen, waarbij de naam sloeg op zijn plan om een oogje in het zeil te kunnen houden bij de grootschalige stadsuitbreidingsplannen van Utrechts’ burgemeester Hendrick Moreelse. Rondom het landgoed kwam begin jaren dertig een fraaie tuinwijk, die ook Oog in Al werd genoemd. De nieuwbouw rondom de Cereolfabriek sluit gedeeltelijk aan op de architectuur van de aangrenzende wijk. De grote herenhuizen waren ondanks de crisis snel verkocht.

Masterclass Restaureren

De Cereolfabriek viert nog een feestelijke openingsweek. Tot en met 5 oktober 2014 kan iedereen langskomen om een kijkje te nemen, of deel te nemen aan een van de vele activiteiten, zoals de kunstspeeltuin, sportworkshops, lezingen, voorstellingen en concerten. Ook BOEi organiseert een activiteit: monumentenorganisaties en -eigenaren kunnen op vrijdag 3 oktober om 10.00 uur of om 13.00 uur deelnemen aan een ‘Masterclass Restaureren’. De Masterclass wordt verzorgd door Ron Spaan, hoofd Restauratie en Realisatie van BOEi en Flip van de Burgt, eigenaar van Bouw- en Restauratiebedrijf Van de Burgt & Strooij, die de Cereolfabriek (ver)bouwde. De Masterclass wordt afgesloten met een rondleiding door de Cereolfabriek. De entree is gratis. Aanmelden kan via [email protected] o.v.v. ‘Middag Masterclass Cereolfabriek’.

Het complete programma van de feestweek is te vinden op de website van de Cereolfabriek.