Kerk Aldo van Eyck moet Rijksmonument worden

Sinds de opening in 1969 van de Pastoor van Arskerk in Den Haag, ontworpen door architect Aldo van Eyck, komen architecten en architectuurliefhebbers uit binnen- en buitenland de kerk bezichtigen. De belangstelling uit deze hoek neemt de laatste jaren toe. Anderzijds kampt de kerk met een terugloop van parochianen. Om het bijzondere gebouw te promoten en te beschermen, is er vanuit de parochie het Ars Architectuur Comité opgericht. Een van de eerste wapenfeiten van dit comité is de uitgave van een boek over de architectuur van de kerk.

Op 24 maart werd in de kerk het boek ‘Pastoor van Ars, monument van Aldo van Eyck’ gepresenteerd. De kerk was uitzonderlijk goed gevuld, met een gemêleerd gezelschap van architectuurliefhebbers en parochianen, en ook in het boek komen uiteenlopende ervaringen in en rond de kerk aan bod.

Wheels of Heaven

Aldo van Eyck kreeg in 1963 de opdracht een nieuwe kerk in een bos bij Kijkduin in Den Haag te ontwerpen voor een rooms-katholieke parochie. De toenmalige conservator van het Haags Gemeentemuseum, Wim Beeren, had Van Eyck aanbevolen bij het kerkbestuur en het bisdom Rotterdam. Zijn aanbeveling werd overgenomen, opmerkelijk, want Van Eyck was niet gelovig en ervaring met kerkenbouw had hij evenmin. Dat de keuze toch op Aldo van Eyck viel, was mede te danken aan ‘Wheels of Heaven’, zijn prijsvraagontwerp uit 1962 voor een kapel voor Kerk en Wereld op landgoed De Horst in Driebergen. De soberheid en elementaire vormentaal van dit ontwerp enthousiasmeerde onder meer de katholieke architecten Nico en Dom Hans van der Laan. Het kerkbestuur in Den Haag benoemde Nico van der Laan tot supervisor en Van Eyck tot architect.

Hemelse eenvoud

In 1969 werd de Pastoor van Arskerk ingewijd. Van Eyck brak met vrijwel alle bouwtradities binnen de katholieke kerk, zonder dat dit ten koste ging van de sacrale sfeer. Op het ontwerp, de bijzondere sfeer en ruimtewerking gaat het boek uitgebreid in. Ook de sprekers tijdens de boekpresentatie, onder andere architect Jeanne Dekkers en directeur van het Haagse Gemeentemuseum, Benno Tempel, spraken hun bewondering voor het bijzondere gebouw uit. Ze hielden een vurig pleidooi om het gebouw de status van Rijksmonument te geven, om zo het behoud te garanderen. Jeanne Dekkers kende het gebouw al goed, Tempel was die dag voor het eerst in de Arskerk. Hij was onder de indruk van de sfeer, compositie en ruimtebeleving en vergeleek de Arskerk zelfs met het Gemeentemuseum van Berlage. Tempel kreeg het eerste exemplaar van het fraaie boek over de Pastoor van Arskerk overhandigd, met als ondertitel ‘Hemelse eenvoud’.

Verhalen over architectuur en geloofsbeleving

Het boek belicht de bouwgeschiedenis, de architectuur, het gebruik en de ervaring van de Arskerk vanuit diverse invalshoeken.
Parochianen vertellen dat zodra je de Ars binnentreedt je je als vanzelfsprekend overgeeft aan een serene rust. Het zachte licht van boven, de lichtvoetige constructie nodigen je uit tot bidden en mediteren.
In een interview vertelt dochter Tess van Eyck, sinds 1990 partner van het Londense architectenbureau Wickham van Eyck Architects en oprichter van de Stichting Aldo en Hannie van Eyck, hoe bevlogen haar vader aan de opdracht werkte en deelt haar ervaringen met het gebouw. “De kerk is tegelijk rustgevend, sacraal en intiem”. Mocht het gebouw zijn huidige functie verliezen, dan zou het zijn spirituele functie moeten behouden. “Een muziek- of bezinningscentrum zou heel goed kunnen,” vindt Tess.

Abel Blom ziet ook een discotheek of feestruimte als mogelijke toekomst van het kerkgebouw. Abel, zoon van Piet Blom, werkte 20 jaar voor bureau Aldo & Hannie van Eyck en heeft sinds 2006 zijn bureau Abel Blom Architectonisch Ontwerp. “Aldo verstond de kunst zwaar materiaal, zoals beton, licht aan te laten voelen”, bewijst de Arskerk aldus Blom in het boek.

Architect Jeanne Dekkers beaamt dit: “Dit gebouw speelt in op je zintuigen. Dat natuurlijke licht, het gedempte geluid waardoor je vanzelf zachter gaat praten, daardoor krijg je eerbied voor deze plek …. Een religieuze ervaring, die je beleeft als je het gebouw binnentreedt. Aan de buitenkant zie je dat niet, voel je niets, maar zodra je de trap afdaalt…. Je hoeft echt niet katholiek te zijn om die sacrale sfeer te ervaren.”
Als eventuele nieuwe functie voor de Arskerk oppert Dekkers in het boek een bezinningscentrum: “Ik denk dat heel veel Nederlanders geloven, maar niet meer naar de kerk gaan. Een bezinningscentrum zal veel beter aansluiten bij hun geloofsbeleving.”

Prachtige foto’s van Peter de Ruig illustreren de verhalen perfect en ook de vormgeving sluit mooi aan bij de verhalen en de architectuur van de kerk. Het boek is gefinancierd uit giften van parochianen en sponsors, en veel mensen hebben belangeloos aan het boek bijgedragen. De verkoop van het boek is noodzakelijk om de investering terug te verdienen, en als het boek goed loopt of nieuwe sponsors worden gevonden, dan is een Engelse editie de volgende ambitie van het Ars Architectuur Comité. Een initiatief dat iedere architectuurliefhebber kan ondersteunen door aanschaf van het inspirerende boek.

Boek ‘Pastoor van Ars, Monument van Aldo van Eyck’

Redactie: Annemarie van Oorschot en José ten Berge-de Fraiture
Met bijdragen van o.a. Taeke Harkema, Jeanne Dekkers, Abel Blom, Tess van Eyck, Antoine Bodar en Marte Röling
Grafisch ontwerp: Kepcom
Fotografie: Peter de Ruig
Prijs: € 19,95
Uitgever: Ars Architectuur Comité
ISBN 978-90-823482-0-0

Onder andere verkrijgbaar via Architectura & Natura

Adres Pastoor van Arskerk: Aaltje Noordewierstraat 4 2551 GA Den Haag

Gerelateerd

• Ode aan Aldo van Eyck door architectuurfotograaf Peter de Ruig
• Talking to Aldo
• Aldo van Eyck Writings 1 & 2 + DVD
• Messing vloer in Sint Janskerk Gouda