Messing vloer in Sint Janskerk Gouda

Op 11 juni 2015 is het koor van de Sint Janskerk in Gouda – die van de beroemde Goudse Glazen – heropend na restauratie en herinrichting door Van Hoogevest architecten. Meest in het oog springend element is de messing vloer, waaronder vloerverwarming is aangebracht. ‘Een ingreep met besef van het verleden, gevoel voor de grandeur van dit monument en een visie op de toekomst. We hebben van een oude plek en van oud en nieuw materiaal een nieuwe ruimte gemaakt,’ aldus architect Ron Verduijn, die de nieuwe ingrepen heeft ontworpen.

Fundering

Van Hoogevest architecten is al decennia lang betrokken bij de restauratie en instandhouding van de Sint Janskerk in Gouda. Nu is eindelijk de restauratie definitief afgerond. Het in stand houden van dit kolossale monument vraagt grote inspanningen, vooral door de fundatie in de veengrond van het Groene Hart. Bij de vorige restauratie in de jaren 60-80 van de vorige eeuw is de hele kerk, met uitzondering van het koor, opnieuw gefundeerd met paalfundering die de krachten van de kolommen en muren van de kerk overneemt. Het afgelopen jaar is dit werk in het koor voltooid. Voor het funderingsherstel , met 16 meter lange stalen palen, moest de hele vloer met zerken worden verwijderd. De nieuwe vloer ligt lager dan de houten vloer die er eerst lag, en is nu op hetzelfde niveau als de rest van de kerk. Het restauratiewerk is uitgevoerd onder leiding van restauratiearchitect Gijsbert van Hoogevest.

Koor als stijlkamer

De inrichting van het koor is daarna ook aangepast, Ron Verduijn, architect bij Van Hoogevest Architecten licht zijn ontwerp toe: ‘Het ondergrondse werk in het koor stelde ons voor een dilemma voor de inrichting van de bovengrondse koorkerk. De koorkerk was, zoals hij was, een vrucht van de jaren ’30 van de vorige eeuw toen de kerk een tweede kerkruimte nodig had voor zondagschoolonderwijs. Voor die tijd lagen hier enkel de belangrijkste graven uit de protestantse periode. We hebben besloten een nieuwe stap in de tijd te zetten, naar een optimaal bruikbare Janskerk.’
De Janskerk is een huis met meer kamers onder een dak, zoals het koor, de ruimte bij het grote orgel en het amfitheater rond de preekstoel. Sinds 1930 is het koor in gebruik als kleine kerk, voor zondagschooldiensten, trouw- en rouwdiensten en concerten. De schotten die architect Willem Kromhout ontwierp, scheidden het koor af van de rest van de kerk. Die schotten heeft Verduijn nu verrijdbaar gemaakt. De capaciteit is hierdoor vergroot, in het koor kunnen 300 mensen zitten, met de ruimte eromheen in totaal 700. Zo kan de ruimte voor grotere groepen en bijvoorbeeld congressen worden ingezet. Doordat de vloer van het koor afwijkt van de omliggende vloer, blijft het toch als aparte ‘kamer’ herkenbaar als schotten weg zijn: ‘Het is een nieuwe ‘stijlkamer’ op de meest prominente plaats in deze imposante kerk. Om die ruimteindeling met aparte kamers te behouden is pertinent niet gekozen voor een stenen vloer, maar een duidelijk afwijkend materiaal. We hebben de verwarmbare vloer voorzien van een messing toplaag. Een oud materiaal in een compleet nieuwe toepassing!’

Keuze voor messing

Verduijn kwam op het idee door de metalen vloeren in het raadhuis Deventer. Een messing tapijt dat in het atrium van de Rode Olifant in Den Haag ligt, diende tijdens de uitwerking als referentie en testvlak. Verder kent hij geen voorbeelden van messing vloeren. Er is in Gouda voor messing gekozen omdat een lage temperatuur vloerverwarming was gewenst (20-25 graden) die in een korte tijd het koor kan verwarmen, in zo’n half uur vooraf. Messing reageert direct op verwarming, het fungeert als stralingsvlak, de vloer als radiator.
Ook past messing goed in het kleurbeeld van de kerk. In de Sint Janskerk is het licht sepia-kleurig door de beroemde glas-in-loodvensters. En het past uiteraard bij de messing koorhekken en kroonluchters.

Veroudering

Messing heeft een eigen leven, het wordt bruiner en doffer in gebruik. Testen elders in de kerk wijzen uit dat na 1 à 1,5 jaar de vloer ongeveer even donker zal zijn als de koorschotten, de glans blijft wel behouden, zij het vooral op die plekken waar gelopen wordt, er zullen zich dus een soort sporen vormen. ‘Leeftijd geeft schoonheid, dat is in de hele kerk zo’ aldus Verduijn. ‘Met de jaren zal deze vloer matter en bruiner worden, totdat de vloer indaalt in het geheel van het gebouw. Werken aan een monument met deze statuur is heel bijzonder. We zijn een schakeltje in de loop van de eeuwen.’

De spiegelende messing vloer is direct na plaatsing geschuurd om de ergste glans eraf te halen. Er zijn grote messing platen toegepast die overeenkomen met de grafkelders die onder de vloer liggen. Daartussen ligt een patroon van kleinere ruiten, waarbij de rechte lijnen de oost-westas van de kerk volgen, in de noord-zuid richting zijn de lijnen zigzaggend.

Meer foto’s staan op de website van Van Hoogevest architecten.