Overtreders W

Cross-overs en co-creatie

Overtreders W

Door: Jacqueline Knudsen | 30-08-2014

Wij zijn zóóó blij dat we geen architect zijn.’ Ontwerper Reinder Bakker slaakt er zelfs een zucht van opluchting bij. Met zijn levenspartner Hester van Dijk vormt hij Overtreders W, een ontwerpbureau van binnen- en buitenruimtes zoals horeca-interieurs, tentoonstellingen en kleine paviljoens. Verwantschap met architecten is er dus wel degelijk, beaamt het duo. Maar de stroperigheid waarmee architectuur is omgeven zou ze parten spelen. ‘Zelfs bij het simpelste gebouw heb je meteen te maken met bouwvergunningen, welstandscommissies, bestemmingsplannen – nog los van de talloze voorschriften. Wij ontwerpen onze projecten soms pas tijdens het maakproces.’

Noorderparkbar

Neem de Noorderparkbar, een paviljoen in het Noorderpark in Amsterdam dat geheel is opgetrokken uit restmaterialen van Marktplaats, een project dat ze realiseerden met architect Peter van Assche van bureau SLA. De eerste aankoop was een tweedehands vrachtwagen, om door heel Nederland de spullen te kopen. Vervolgens werden drie gestripte ziekenhuisunits gekocht als fundament. Een daarvan is volledig weer opgebouwd uit oude raamkozijnen. De andere twee zijn bekleed met hout van Marktplaats dat volgens een traditionele Japanse techniek is geschroeid zodat het niet verweerd. Het gebouw heeft hierdoor een opvallende zwarte uitstraling. Het paviljoen kan rondom afgesloten worden met grote houten luiken. ‘De enige beperking die we onszelf hadden opgelegd was dat het paviljoen er niet uit mocht zien als Marktplaats-architectuur.’ Om de toegankelijkheid van het Noorderpark te bevorderen, kregen Overtreders W ontheffing van de gangbare bouwvoorschriften voor hun openbare paviljoen. ‘Gelukkig maar, anders was het paviljoen nooit gerealiseerd. Terwijl het ondertussen is genomineerd voor diverse design- en architectuurprijzen.’

Dolhuys

Overtreders W opereert in een schemergebied tussen productontwerp en architectuur. Na hun afstuderen aan de Design Academy Eindhoven in 2006 startten Bakker en Van Dijk hun ‘ruimtelijk ontwerpbureau’. Hun werkterrein definiëren ze als: ‘alles tussen een stoel en een gebouw’. Maar dan weer niet één losse stoel, nuanceert Van Dijk. ‘Een meubel moet onderdeel zijn van een groter geheel, bijvoorbeeld een interieur of een installatie.’ Voor het interieur van het museumrestaurant van het Dolhuys in Haarlem ontwierpen ze meubels die zo eenvoudig zijn dat deze door medewerkers van een sociale werkplaats kunnen worden vervaardigd. ‘Het Dolhuys is een historisch museum voor psychiatrie. Hoe leuk is het dan om het meubilair te laten maken door psychiatrische patiënten. Omdat de meubels door de beperking van de makers een eenvoudige vorm moeten hebben, maken we in het interieur gebruik van repetities, zodat er toch een krachtig totaalbeeld ontstaat.’

Bouwen met plastic

Tegelijkertijd maakt Overtreders W ook geen traditionele architectuur maar geïmproviseerde bouwsels. Met bureau SLA wordt verderop in het Noorderpark een Plastic Paviljoen gerealiseerd. ‘Dit wordt de praktijkruimte van een VMBO-scholengemeenschap waar leerlingen zich om kunnen kleden en instructies krijgen voordat ze in het park aan het werk gaan. De constructie bestaat uit drie schottenketen. Deze bekleden we met gerecycled plastic. We gaan gebruik maken van een soort zelfontworpen tosti-ijzer waarmee we platen van plastic kunnen persen. Het plastic wordt verzameld met de VMBO-leerlingen.’ Dit hele proces waarbij de gebruikers al in een vroeg stadium bij hun gebouw worden betrokken is misschien wel belangrijker dan hoe dat gebouw eruit gaat zien. Het lijkt een overzichtelijke lowtech aanpak. Maar niets is minder waar, verzekert Bakker. ‘Hoe zit het met de brandveiligheid? Hoe sterk is het plastic? En worden er geen milieuwetten overtreden bij het zelf recyclen van plastic? Dat moeten we allemaal zelf uitpuzzelen.’

Dak van rook

Met deze pragmatische, contextgebonden aanpak onderscheidt Overtreders W zich van de traditionele architectuur, zeggen ze zelf. ‘Omdat er dan veel vast staat – er moet altijd gebouwd worden – gaat de menselijke maat soms verloren. Wij onderzoeken bij elk project opnieuw wat de beste oplossing is.’ Van het centrum voor de Beeldende Kunsten ‘s-Hertogenbosch kregen ze opdracht om voor een beperkt budget een verplaatsbaar paviljoen te realiseren voor de viering van Allerzielen. De oplossing vonden ze in Het dak dat opgaat in rook, een mobiel paviljoen met een opblaasbaar dak van zeil dat zich vult met de hete lucht van een houtkachel, waarop weer soep of koffie kan worden verwarmd. Omdat het dak lichtgewicht is, kan de draagconstructie beperkt blijven tot enorme houten schragen die worden gestut door twee picknicktafels. Door het witte zeil van binnen aan te lichten vormt het dak tevens een lichtgevend baken van hoop, wat een treffende verbeelding is van Allerzielen waarbij overleden dierbaren worden herdacht. Bakker: ‘Soms is er niets leuker dan in twee weken iets te ontwerpen en vervolgens meteen te maken.’

Hotel en Café Buiten

In stadsdeel Nieuw-West in Amsterdam werken ze met Studio Elmo Vermijs nu aan Hotel Buiten, bestaat uit losstaande kamers. Het kleinschalige hotel zal verrijzen aan op twee eilandjes in de Sloterplas. ‘Het idee is ooit ontstaan als tijdelijke slaapplaatsen van de bezoekers van een designmanifestatie. Maar inmiddels hebben we het plan doorontwikkeld tot een permanent hotel. Aan de rand van Amsterdam kan hier worden geslapen in de buitenlucht, maar dan wel omringd met de luxe van een hotel. Het wordt een plek waar stad, natuur, kunst en vormgeving samenkomen.’ Voor de financiering en exploitatie van het hotel is een aparte stichting opgezet, waarbij Overtreders W samenwerkt met een zakelijk team. Om kwartier te maken is de afgelopen twee zomers Café Buiten geopend, waarmee draagvlak wordt gecreëerd in de buurt. ‘Inmiddels zijn we benaderd door omwonenden die het project zo leuk vinden dat ze willen investeren. Een architect uit de buurt helpt ons met juridische aspecten als het bestemmingsplan.’ Ze hebben 3 jaar de tijd om het hotel te realiseren; daarna vervalt de vergunning. ‘In die tijd zal er nog veel veranderen. Maar dat vinden wij juist leuk.’

Tekst Jeroen Junte

Gepubliceerd in ArchitectuurNL 05 2014

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.

Gerelateerd

Tags: , , , ,

    Schrijf een reactie

    Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.