Trots op gebouw: architectuurplaquette

Bij bouwprojecten staat een bord met de betrokken partijen. Na voltooiing verdwijnt dat bord en daarmee ook kennis over de opdrachtgever, architect, adviseurs en uitvoerders. De architectuurplaquette wil daar verandering in brengen. Op een mooi vormgegeven en hufterproof gevelbordje staat informatie over het gebouw en de makers. Op de Provada 2017 vertelden enkele architecten wat voor hen de waarde is van een plaquette.

Zoals trotse architecten van weleer hun signatuur op een gevelsteen plaatsten, zo kunnen architecten, opdrachtgevers en aannemers hun trots tegenwoordig uiten in een plaquette. Trots op je gebouw, onder dat motto hield de Stichting Architectuurplaquette tijdens de Provada 2017 een bijeenkomst, waar diverse gasten uitlegden waarom zij hun trots op de door hen gerealiseerde gebouwen tot uitdrukking willen brengen met een architectuurplaquette.

Trotse opdrachtgevers

Projectontwikkelaar Daan van der Vorm van VORM is gek op architectuurplaquettes: ‘Het is op zichzelf al een mooi object en ik wil de schoonheid van de gebouwde omgeving onder de aandacht van de mensen brengen. Ik promoot al jaren de architectuurplaquette en ben zelfs in het bestuur beland van de stichting. Ik vind het enorm belangrijk dat we laten zien wie het gebouw bedacht, wanneer het gemaakt is en door wie het gebouwd werd. Wij hebben al zo’n 20 van onze gebouwen voorzien van een plaquette. Twee recente voorbeelden zijn het Coral Gebouw, een ontwerp van Geurts & Schulze Architecten en Clusius Leiden van Klunder Architecten. Gebouwen waar we met recht met z’n allen trots op zijn. Zo’n ontwikkeling verdient een plaquette, maar je moet niet aan elk project een plaquette willen hangen. Ons gaat het alleen om serieuze gebouwen.’
Ook Dora Baalman van OVG Real Estate wil graag een plaquette ‘omdat we willen dat de initiatiefnemers voor het nageslacht bij het gebouw zichtbaar blijven. Bij nieuwe ontwikkelingen ga ik me er hard voor maken dat er een plaquette naast de deur komt. Wellicht zetten we hem straks zelfs in het bestek.’ Haar eerste project bij OVG is bekroond met een plaquette. Baalman: ‘De herontwikkeling van kantoorgebouw Spark in Amsterdam Sloterdijk deden we samen met Powerhouse Company en ik ben bijzonder trots op het resultaat. Een architect heeft zijn visie en ideeën over een gebouw en dat hebben wij als OVG uiteraard ook. Samen proberen we het beste uit beide werelden te halen, dat is hier prima gelukt.’
Job Witloks projectleider bij Staedion, heeft onlangs in Den Haag twee projecten opgeleverd, Morgenstond – 51 huurwoningen naar een ontwerp van Roel Bosch architecten – en Energiekwartier gebouw Volta, 72 huurwoningen ontworpen door Klunder architecten. Waarom wil Staedion er een plaquette aan toekennen? ‘We zien onze projecten als echte teamprestaties. Ik vind het mooi om vijf jaar intensieve samenwerking met de aannemer, de architect en je adviseurs te markeren met een plaquette. Onze huurders kunnen zo zien wie er aan hun woningen werkten. Met de plaquette laten we ook zien dat je van sociale woningbouw ook in architectonisch opzicht iets bijzonders kunt maken en dat zegt dan weer iets over de maatschappelijke ambitie van Staedion.’

Trotse architecten

‘Om maar eens een cliché te gebruiken; wij vinden bouwen een feest’, zegt Aldo Vos, architect directeur van Broekbakema. ‘En feesten doe je samen en als er een feestje is moet je een iets aardigs meenemen. Daarom zetten we de Architectuurplaquette in het bestek en geven hem cadeau bij oplevering. De plaquette hoort bij de voordeur te hangen van elk gebouw waarvan de architect zeker weet dat hij er in alle opzichten zijn best op gedaan heeft.’

Voor Titia Luiten, architect directeur van JHK, onderstreept een plaquette de noodzakelijke gezamenlijkheid om tot een goed bouwwerk te komen. ‘Het ambitieniveau van de opdrachtgever moet gewoon duidelijk zijn en dan kan de architect de juiste oplossing bieden.’ De parkeergarage Lammermarkt in Leiden van JHK heeft diverse prijzen in de wacht gesleept en kreeg op de Provada een architectuurplaquette.

Geen keurmerk

De Stichting Architectuurplaquette komt voort uit de vriendenvereniging van het NAi, nu Het Nieuwe Instituut. Beide hebben als doel om informatie te verspreiden over architectuur en over de gebouwde omgeving. De stichting werkt ook regelmatig samen met o.a. lokale architectuurcentra, woningbouwcorporaties, de BNA, Bouwend Nederland en Neprom. Een aantal gebouwprijzen van deze organisaties wordt voorzien van een architectuurplaquette, zoals BNA Gebouw van het Jaar, de Gouden Piramide, de Hedy d’Ancona-prijs en de Nederlandse Bouwprijs.
De architectuurplaquette is echter geen keurmerk, iedereen die trots is op zijn of haar gebouw, kan een architectuurplaquette bestellen voor 1150 euro. Dit selecteert zich vanzelf uit, aldus de stichting.

Een gebouw, meer plaquettes

Soms heeft een gebouw meer plaquettes, omdat het meerdere prijzen heeft gewonnen, of omdat het uit meer delen bestaat of omdat er meer fasen zijn. Zo heeft de Zwarte Parel in Rotterdam van Studio Rolf.fr en Zecc Architecten twee architectuurplaquettes als
winnaar van BNA Gebouw van het Jaar 2011 Regio Delta en van de AM NAi Prijs 2012. De laatste hangt aan de gevel.
Ook bij het Olympisch stadion in Amsterdam zijn er twee gemaakt, die hangen wel gebroederlijk naast elkaar: een met de gegevens van de nieuwbouw in 1927-28 (architect Jan Wils) en een van de renovatie in 1997-2000 (architectenbureau J. van Stigt).
Het Nieuwe Instituut spant de kroon met drie plaquettes: in 2002 werd de allereerste NAi
architectuurplaquette officieel aangebracht op het NAi-gebouw. Op 30 juni 2011 werd een tweede plaquette aangebracht met de gegevens van de renovatie. Na de naamswijziging in Het Nieuwe Instituut is er in 2014 een derde plaquette overhandigd.
Inmiddels zijn bijna 900 gebouwen voorzien van een architectuurplaquette. In een online
database staat informatie over alle gebouwen die al een plaquette dragen.

Toelichting foto’s

Ontwerper Bruno Ninaber van Eyben demonstreert hoe de architectuurplaquette wordt geproduceerd in bij Studio Ninaber. De plaquette (27 x 27 cm) is vervaardigd van geanodiseerd aluminium met zwarte acrylaatstrips waarin de letters zijn gegoten. De arbeidsintensieve productie kent veel bewerkingen die de plaquette vandalisme proof maakt en langdurig beschermt tegen graffiti.
2. Het Energiehuis in Dordrecht, architect TenBrasWestinga, heeft een plaquette gewonnen als publieksprijs BNA beste gebouw van het jaar 2014. Hier is de architectuurplaquette bij uitzondering binnen opgehangen.
3. De bijeenkomst op de Provada 2017 werd bekroond door de uitreiking van een zestal architectuurplaquettes. Achter v.l.n.r. Peter Gossink (Dura Vermeer), Chris de Jonge (JHK), Chris de Vor (Gemeente Leiden), Roel Bosch (Roel Bosch architecten), Job Witloks (Staedion), Willem van Zanten (Giesbers Rotterdam), Sjoerd Berghuis (Klunder architecten), Rob Kalmthout (Heijmans), Jaap Uithof (Staedion). Voor v.l.n.r. Titia Luiten (JHK), Anton van de Ven (VORM), Dora Baalman (OVG), Thomas Ummels (OVG), Daan van der Vorm (VORM) • Foto Piet Mes.
4. Veelal is een prijsuitreikende instantie of een betrokken bouwpartij initiatiefnemer van de plaquette, maar bij uitzondering ook een bewoner. Bewoner en initiatiefnemer Paul Lappia en architect Herman Hertzberger bij de plaquette ‘Diagoon, acht cascowoningen’ in Delft • Foto Roy Borghouts.
5. Architectuurplaquette Diagoonwoning.

Tekst Jacqueline Knudsen
Dit artikel is gepubliceerd in ArchitectuurNL 04 2017