Een oude bakkerij in het historisch centrum van Edam verkeerde in een beroerde staat van onderhoud. Niet één muur stond recht, geen balk lag waterpas en alle gevels waren uitgevoerd in steens metselwerk dat door achterstallig onderhoud poreus was geworden. In de gevels zaten lukraak raamopeningen en het interieur was een doolhof van gangen en kamertjes. De argeloze voorbijganger zou er geen cent voor geven, maar de opdrachtgever keek door alle obstakels heen en vroeg Berger en Barnett Architecten de bouwval te transformeren in een modern familiehuis. Een gewaagde opdracht die inventief werd ingevuld door harmonie te creëren tussen de bestaande context en eigentijdse woonwensen.
Eenvoudige geometrie
Wat Barnett direct voor ogen stond, was een beeld van ruimte en licht gecombineerd met intimiteit. De eerste stap op weg naar dat doel was de sloop van alle binnenmuren en vloeren. Tegenvaller daarbij was de oven in de voormalige bakkerij die bekleed was met zware asbestblokken. Die te verwijderen, had de nodige voeten in aarde.
De gestripte ruimte die overbleef, had de eenvoudige geometrie van een langwerpig object met puntdak; een huis zoals een kind het tekent. Barnett deelde de ruimte in drieën. Onder het doorlopende dak realiseerde zij twee volumes, te interpreteren als twee achter elkaar liggende huisjes compleet met hun eigen voor- en achtergevel, ramen en deuren. Tussen de huisjes komt in een dubbel hoge ruimte de originele kap van het huis in het zicht. Hier staat de eettafel en bevindt zich de trap die uitkomt op een brug die de twee huisjes met elkaar verbindt. Dakramen in elk vertrek zorgen voor ruim voldoende daglichttoetreding.
Dubbele gevels
Op de begane grond ontstonden intieme plekken onder de ingevoegde volumes in de verder continue ruimte. Onder het voorhuis plaatste Barnett de keuken en de ontbijttafel. Onder het achterhuis met zicht op de tuin, bevindt zich de living. De eerste verdieping aan de voorzijde is ingericht als gastenverblijf met badkamer. De woning telt hier twee gevels: de gevel aan de straatkant (de oorspronkelijke buitengevel) met pal daarachter de (tweede) gevel van het huis in het huis. De ruimte tussen de twee gevels is dubbel hoog. Vanuit het slaapkamerraam heeft de bewoner weids uitzicht op Edam en op straat.
Op dezelfde verdieping ligt aan de achterzijde de Master Bedroom. Ook hier is het ingevoegde huis losgehouden van de gevel. Verschil met de straatzijde, is dat Barnett ter hoogte van de verdieping een glasplaat aanbracht tussen buitengevel en slaapkamervloer. Dit geeft de Master Bedroom een extra ruimtelijke dimensie zonder toetreding van daglicht te belemmeren.
Op de begane grond ontwierp Barnett een zogenoemde service spine. Deze ‘ruggengraat’ verbindt de keuken in het voorhuis via de eetkamer met de living. De spine bevat een toilet, een ruimte voor wasmachine en droogtrommel, en een technische ruimte van waaruit glasvezelkabels hun weg door het woonhuis vinden.
Projectgegevens
| Locatie | Edam |
|---|---|
| Opdrachtgever | Particulier |
| Projectarchitecten | Hans Berger en Jo Barnett |
| Oplevering | Voorjaar 2011 |
| Bruto vloeroppervlakte | 182m2 |
| Installaties en verlichting | Knook Totaal techniek, Purmerend |
| Leveranciers dakramen | Velux, de Meern |
| Hoofdaannemer | Braak Beemster Bouw, Middenbeemster |
| Maatwerk interieur | Nieuwkoop International |
| Fotos | Marcel van der Burg |
| Tekst | Peter de Winter |
Transformatieproces
Barnett is de eerste om te erkennen dat het getransformeerde familiehuis veel meer tot de verbeelding spreekt dan een nieuwbouwwoning ooit zou kunnen doen. ‘Begrijp me niet verkeerd: een nieuwbouwwoning was ook mooi geworden, maar dit familiehuis ontleent zijn unieke kwaliteiten aan het transformatieproces. Wat we gedaan hebben, is harmonie creëren tussen de bestaande context en de eigentijdse woonwensen. Dat resulteerde in een dialoog tussen het gebinte, de bestaande ramen, muren en materialen, opdrachtgevers en wij als architect. We hebben de bestaande situatie niet gedefinieerd als belemmering, maar gevierd als kansrijk. Door te focussen op de mogelijkheden, is een woning ontstaan die je op de tekentafel nooit kunt bedenken.’
Barnett wijst in dit verband naar het verloop van de plattegrond. De voorgevel is ruim een meter smaller dan de achtergevel. ‘Dat stelt je onvermijdelijk voor de vraag of je dat verloop rechttrekt of optimaal inpast in je ontwerp. Hetzelfde geldt voor de plek en afmeting van de bestaande ramen. Ze verschilden in hoogte, breedte, draairichting en indeling. We hebben ze zo gelaten. Juist dat soort aspecten geven het huis een speelsheid die je in een nieuwbouwsituatie maar moeilijk kunt realiseren.’
‘Waarom zou je in hemelsnaam zo’n bouwval moeten behouden, was mijn eerste gedachte toen ik de bakkerij zag. Het pand bezat geen enkele monumentale kwaliteit en was bouwkundig zo goed als total loss’, zegt Jo Barnett, de vrouwelijke helft van Berger Barnett Architecten uit Amsterdam. ‘Het centrum van Edam en dus ook de oude bakkerij heeft een monumentale status. Sloop en nieuwbouw zou een moeizaam traject opleveren en was dus geen voor de hand liggende optie.’
Een inventarisatie van de bouwval leverde aanvankelijk een weinig rooskleurig beeld op. De oude dame van wie het pand ooit was, leefde er since the dawn of time, zegt Barnett. Het leek erop dat zij sinds het laatste brood uit de oven kwam, niets in het pand meer had aangeraakt. De snijmachine stond onaangeroerd te roesten in de winkel. Over toonbank, voorraadkasten en vensterbank lag een laag stof van jaren. Alles was donker, hokkerig, smerig en somber. Een naamloze geur riep op zijn best een vage herinnering op aan het krieken der dagen waarop de bakker ooit zijn oven stookte.
Gerelateerd
De Wereld op Zuid, Rotterdam- Woonhuis Bachweg Amersfoort
- Bedrijfsgebouw Racktime Alkmaar
- Goed beginnen in Breda
- Natuurmuseum Fryslân Leeuwarden
- NBD Biblion Zoetermeer
