Creatieve vernieuwers vormen sinds 2018 een community in de voormalige energiecentrale van Philips op Strijp-T in Eindhoven. Gebouw TR, de oude Philipsbenaming, is dan ook omgedoopt tot Innovation Powerhouse. Atelier van Berlo, Eugelink Architectuur en De Bever architecten haalden het gebouw leeg, maakten nieuwe verdiepingsvloeren rond een grote vide. Nieuwe daklichten en glaspuien brengen daglicht tot diep in het bruisende bedrijfsverzamelgebouw.
De voormalige energiecentrale is in vier fases gebouwd tussen 1953 en 1972 en leverde elektriciteit aan de Philips fabrieken op Strijp R, S en T. In de laagbouw stonden de turbines en de generatoren, de smalle hoogbouw diende voor het transport en de stort van de kolen en in een derde volume aan de noordzijde stonden de stoomketels. Direct daarachter staan robuuste 76 meter hoge tweelingschoorstenen voor afvoer van de rookgassen. De ketels werden aanvankelijk op kolen gestookt en later op olie en gas. Door die wijziging waren de hoge kolenstortkokers bij de laatste twee fases niet meer nodig. In 1972 besloot men alleen het noodzakelijke lagere volume te bouwen, waardoor het oorspronkelijke ontwerp van architect C. Last uit 1953 onaf bleef.
Initiatiefnemer VanBerlo
Designbureau VanBerlo herkende al vroeg de potentie van dit iconische gebouw, als broedplaats of powerhouse voor hun eigen kantoor en andere innovatieve ontwerp- en technologiebedrijven. Deze visie op co-creatie en innovatie vormde een belangrijk uitgangspunt voor het transformatieontwerp, naast behoud en versterking van de architectonische kwaliteiten van het gebouw. In 2011 vroeg Ad van Berlo architect Margriet Eugelink om te onderzoeken hoe je zo’n programma in de energiecentrale zou kunnen integreren. Eugelink: ‘Het gebouw bestond uit hoge ruimtes met enorme turbines erin. Buiten de begane grond en de eerste verdieping ontbraken verdiepingsvloeren. Voor het onderhoud waren er hoger in het gebouw platforms bereikbaar via een trappenhuis en loopbruggen. Daar waar nodig voor het onderhoud en de bediening van de machines, waren in de bakstenen gevels stalen vensters aangebracht. Het gebouw heeft een robuuste betonconstructie waaraan stalen hijsbalken en betonnen stortkokers bevestigd waren.’ Het gebouw was sinds 2011 van de gemeente en na een ingewikkelde asbestsanering verkoopt de gemeente gebouw TR aan Geva voor herontwikkeling.
Ontmoeten en inspireren
In 2015 maken drie architecten in opdracht van Geva een ontwerp voor de transformatie: Janne van Berlo (Atelier Van Berlo), Margriet Eugelink (Eugelink Architectuur) en Stefan de Bever (De Bever Architecten). Er is aanvankelijk geen programma van eisen en initiatiefnemer VanBerlo, opdrachtgever Geva en de drie architecten onderzoeken gezamenlijk hoe hun visie verwezenlijkt kan worden. Analyse van soortgelijke projecten, historisch onderzoek, workshops en brainstormsessies resulteren in een programma, waarin een gedeelde centrale ruimte de kern van zowel het concept als het gebouw moest worden. Janne van Berlo: ‘Ruggengraat van ons ontwerp is de centrale vide met een 50 meter lange lichtstraat, waardoor veel licht binnenvalt en je de hoogbouw kunt zien. De lichtstraat brengt levendigheid in de voorheen donkere kern en zet de zware betonstructuren in de spotlights.’ Rond de vide zijn diverse ontmoetingsplekken, er is ruimte voor exposities en evenementen zoals de Dutch Design Week en er is een koffiebar en een restaurant. Hier kunnen mensen uit verschillende disciplines elkaar ontmoeten en inspireren. De ruwe betonnen constructie en de stalen hijsbalken geven de centrale open ruimte een ruig industrieel karakter. De bekistingsstructuur en oude verflagen zijn intact gebleven, alleen grote beschadigingen zijn hersteld of vervangen.
Transparantie
Janne van Berlo: ‘Om ontmoeting tussen bedrijven te stimuleren zijn de wanden rond de vide zo transparant mogelijk gehouden. Bij de vergaderkamers van Designbureau VanBerlo hebben we toch ook dichte vlakken naar de vide gemaakt. Hiertegen hangen in de kamers videoschermen. VanBerlo wil enerzijds openheid en uitwisseling, maar anderzijds geen inkijk op soms nog geheime ontwerpen. De recente vijfde fase voltooit het ontwerp van architect C. Last uit 1953. Margriet Eugelink: ‘Het oorspronkelijke ontwerp was symmetrisch. De laatste stramienen zijn nooit op volle hoogte gebouwd omdat dit tijdens de ingebruikname niet meer nodig bleek voor het opwekken van energie. Geïnspireerd door de originele tekeningen hebben we deze twee stramienen nu alsnog voltooid in de vorm van een open stalen structuur met een verticale buitentuin.’ Hierin zijn terrassen, een glazen lift en noodtrappen aangebracht. Deze stalen uitbouw volgt in contouren en ritmiek het originele ontwerp. Stefan de Bever vult aan: ‘Aan de noordwestkant wordt de symmetrie voltooid door een moderne uitbouw met strak gedetailleerde puien in aluminium en glas. De kantoren hebben hier een geweldig uitzicht.’
Extra vloeren
De overige ingrepen zijn subtiel gehouden om het originele industriële karakter te behouden en versterken. Zo zijn de gevels van de laagbouw voorzien van isolatie, nieuw metselwerk en gedeeltelijk nieuwe kozijnen met bijna onzichtbaar weggewerkte profielen. Op andere plekken zijn de stalen ramen gehandhaafd, zoals op de tweede verdieping van de turbinehal en de vijfde verdieping van het ketelhuis. Op verschillende plaatsen zijn bestaande stalen en betonnen kolommen gebruikt om nieuwe betonvloeren te dragen. De turbinehal aan de zuidzijde heeft nu drie lagen, het voormalige ketelhuis aan de noordzijde vijf lagen en het smalle middendeel telt nu acht lagen. In het 5 meter brede middendeel hangen op 28 meter hoogte enorme betonnen kolenstortkokers. Door toevoeging van betonnen vloerschijven, die meteen ook de stabiliteit van de constructie versterken, en nieuwe sparingen voor licht en verkeer, zijn de trechters nu verbonden tot een kantoorruimte. Seven Steps to Heaven gebruikt de laag daarboven, de 7e verdieping, voor indoor farming 2.0: hier worden kruiden gekweekt onder paars ledlicht en een constante warme luchtstroom. Bij de renovatie was er ook veel aandacht voor duurzaamheid. Door HR + -glas, zonnepanelen, nieuw geïsoleerde wanden en daken heeft het gebouw nu een A+ energielabel. In 2018 namen de eerste innovatieve creatieve bedrijven hun intrek in het gebouw, begin 2019 zijn alle ruimtes verhuurd.
Interieur designbureau VanBerlo
Janne van Berlo heeft ook het interieur ontworpen van Designbureau VanBerlo. ‘Een erg leuke opdracht, want via mijn vader ken ik het bureau natuurlijk heel goed. Uitdaging is om ruimtes te ontwerpen die precies passen bij de ideeën en werkwijze van VanBerlo.’ Centraal in het nieuwe kantoor (2300 m2) is een twee verdiepingen hoog atrium, met daaromheen alle werkruimtes, bijna allemaal met glazen wanden. Hier worden bezoekers ontvangen en wordt dagelijks gezamenlijk geluncht. Een grote houten trap doet dienst als tribune bij presentaties en evenementen, zoals voor de tv-opnames van De Toekomstbouwers, tijdens de DDW 2018. De receptiebalie bestaat uit stalen balken die bij de tribune uit het atrium zijn gezaagd. Nog een verwijzing naar het industriële verleden zijn de lichtarmaturen in de receptie, gemaakt van originele Philips TL balken, bevestigd rond een ronde kern met ledverlichting.
Innovatie District
Strijp-T wordt nu als Innovatie District verder ontwikkeld. TQ, het gebouw direct achter TR, zal ruimte bieden aan innovatieve productiebedrijven die meer ruimte nodig hebben. Met een oude luchtbrug wordt TQ met TR verbonden. Het is de bedoeling dat de nog in gebruik zijnde energiecentrale ten westen van TR verkleind wordt. In gebouw TR komt dan ook aan de westzijde een entree, die aansluit op de centrale binnenstraat, en beter bereikbaar is vanaf Strijp-S.
Projectgegevens
Locatie: Zwaanstraat 31, Strijp T Eindhoven.
Programma: Hergebruik energiecentrale tot bedrijfsverzamelgebouw.
Opdrachtgever: Geva Vastgoed, Best.
Architect: Atelier van Berlo Rotterdam, Eugelink Architectuur Eindhoven en De Bever Architecten Eindhoven.
Projectarchitecten: Janne van Berlo, Margriet Eugelink, Stefan de Bever.
Interieurarchitect: Atelier van Berlo, Rotterdam.
Adviseur constructie: Van de Laar, Eindhoven.
Adviseur installaties: Kemtec, Budel – Verwij Elektrotechniek, Eindhoven.
Adviseur brandveiligheid: Peutz, Zoetermeer.
Aannemer: GeVa Vastgoed, Best.
Gevelbouwer: V.P.G. Aluminium Kozijnen B.V. Nieuwkuijk (Reynaers).
Bruto vloeroppervlakte: 11.000 m2.
Oplevering: 2018.
Gerelateerd
Architectuur van Eek & Dekkers op Strijp R- Transformatie Philips Lighting Eindhoven
- SintLucas College Eindhoven
- Nieuwbouw en renovatie hoofdkantoor Philips
