Opleidingsinstituut Zorg en Welzijn Amsterdam

Maar zelden word je, op weg naar een opwindende afspraak, zodanig afgeleid door een gebouw, dat je de snelweg verlaat om te doorgronden wat je zojuist gezien hebt. Onlangs overkwam het mij, toen ik langs de Zuidas van Amsterdam rijdend tussen het haaks gestapelde, saaie, asgrauwe beton ter hoogte van de VU ineens een bijna wellustige bakstenen vorm ontdekte. Mooi van verre, maar nog mooier van dichtbij. In een decor van de nagenoeg complete architectonische vertwijfeling van de afgelopen decennia, staat daar het nieuwe gebouw van OZW, het meest recent opgeleverde project van Jeanne Dekkers.

Dekkers geeft met dit statement een diepgaande wending aan het denken over utilitaire architectuur aan het begin van deze eeuw. OZW combineert de schoonheid van het verleden met het pulserende levensgevoel van nu, zonder dat verleden inhoudsloos te quoten of te citeren, de Amsterdamse School in een eigentijdse abstractie. Het gebouw is het intellectuele maar vooral gevoelsmatige antwoord op de hedendaagse vraag naar eigenheid, oorspronkelijkheid en bovenal karakter en identiteit. Het stelt in zijn vloeiende expressie de quasi-functionaliteit het zieltogende modernisme meedogenloos aan de kaak, zonder de digitale leegheid van een blob na te streven. Zo kan het dus ook, vanaf nu. OZW klopt in al zijn voegen, een stenen hart zonder een hart van steen te zijn. Het degradeert in al zijn eigenheid de omgeving niet, maar tilt die op.

Locatie
Het OZW-gebouw staat aan de Boelelaan in een gebied dat tegen de Zuidas aan ligt. Dit gebied gaat de komende tijd flink veranderen, zo komt er een trambaan over de laan en zal er in de toekomst naast OZW een onderwijsinstituut annex bibliotheek verschijnen. Het toekomstige onderwijsplein ten zuiden van de locatie krijgt een groen karakter.

De opgave
OZW huisvest een uniek samenwerkingsverband van opleidingen in zorg en welzijn. Voor het eerst in Nederland is onderwijs op mbo-, hbo-, wo-niveau ondergebracht in één instituut. Het programma vroeg om een gebouw met een eigen karakter, waarin de diversen identiteiten van de vier instellingen, het VU medisch centrum, de Hogeschool INHOLLAND, ROC ASA en de Vrije Universiteit afleesbaar waren. OZW moest de gebruikers uitdagen met elkaar in contact te komen en tevens plekken maken met ieder zijn eigen identiteit. De verdiepingen mochten niet als laagjes op elkaar zijn gestapeld, het moest een transparant gebouw zijn, waar de studenten via de open trappen doorheen kunnen zwerven.

Het ontwerp bestaat uit hoogbouw waardoorheen als een waterval diagonaal vides vloeien vanaf de zuidzijde, zodat het zonlicht tot op de begane grond komt. Op deze wijze is er een compact gebouw gemaakt zonder dat de gebruiker het gevoel heeft opgesloten te zijn in hoogbouw. De verschillend gekleurde kernen op de verdiepingen begeleiden de bezoeker en zorgen voor oriëntatie.
Het gebouw heeft de vormen van een organisme gekregen. Dit past beter bij een zorginstelling dan de harde, rechte lijnen uit de bestaande omgeving. Glooiende gevellijnen zorgen aan iedere zijde voor een verrassend perspectief.
Boven in het gebouw zijn de vloeren georganiseerd rond de grote open vides met daarin de studielandschappen. De drie vluchttrappenhuizen en de kernen ordenen de plattegronden. Een kern is de zone waar de toiletten, schachten en liften in geplaatst zijn. De trappenhuizen zijn dusdanig geplaatst dat daarnaast op logische wijze de instructielokalen geplaatst kunnen worden. De gangen vanaf deze trappen leggen het principe van de plattegrond vast. Flexibele scheidingswanden vormen de overige ruimten in het gebouw en zijn op eenvoudige wijze te verplaatsen. De installaties zijn boven de plafonds opgenomen waardoor elke ruimte ook in de toekomst bereikbaar wordt.

Constructie
Het gebouw is gefundeerd op een betonnen damwand in de kelder. Van hieruit is de gevel geheel uitgevoerd in dragend prefab beton. De dakrand en het dak zijn uitgevoerd als staalconstructie. De betonnen trappenhuiswanden maken de constructie van het gebouw compleet. De prefab betonnen kolommen in het gebouw zijn aan de bovenzijde voorzien van een schroefdraad. Dit verzorgt een grotere hechting aan de vloer en voorkomt ponswerking.

Gevels
De gevels zijn in baksteen uitgevoerd. Door de ramen verticaal uit te voeren lijkt het gebouw uit de grond omhoog te komen, het hecht zich in de aarde. De verticale zilveren vinnen op de kozijnen geven de gevel extra reliëf. De grote vensters aan de vides reflecteren de achterliggende onderwijslandschappen. Vooral in de avond levert dit een spectaculair beeld op.

De materialisatie
Golvende bakstenen gevels en de ronde dakrand geven het gebouw een massief karakter. Dit wordt versterkt door de uitvoering van het schuine dak in dakplaten met dezelfde kleur als de baksteen. De bakstenen dakrand is een technisch hoogstandje. Door toepassing van een harde steen en dunbedmortel neemt de rand nauwelijks vocht op. Vlak achter de dakrand is de rail voor de glazenwasinstallatie opgenomen. Dit karretje wordt in één van de patio’s gestald. Hierdoor blijft het dak vrij van rare obstakels.

Interieur
Alles wat het gebouw buiten belooft wordt binnen waargemaakt. Bij binnenkomst valt op dat het gebouw een heel transparante plint heeft. Hier zijn de openbare functies gelegen, de collegezaal, de fitness en het restaurant. In de toekomst zullen hier ook een sappenbar en mogelijk een kapsalon verschijnen. Twee roltrappen hangen in deze ruimte en zorgen ervoor dat de studenten snel doorstromen naar boven.
De collegezaal hangt als een mysterieus volume in deze plint. Het is het hart van het gebouw. De ijswitte buitenzijde van de zaal is voorzien van een life transmission drawing, een tekening die de beweging van een hart in de handen van een cardioloog noteert. Bij het betreden van deze zaal komt de bezoeker in een heel andere sfeer. Het interieur is voorzien van gecapitonneerde wanden en plafond in een paarse stof en heeft een warme ambiance.
Bovenin het gebouw is nog zo’n bijzondere ruimte, de representatieve vergaderruimte.

Kleur
De regenboog van kleuren die van appelgroen naar indigo verloopt, begeleidt de bezoekers en zorgt voor oriëntatie ten opzichte van de begane grond. Daarnaast was het belangrijk dat de diverse opleidingen zich konden vinden in de kleur. Zo heeft ROC ASA voor geel gekozen, INHOLLAND voor oranjerood, de Amstel Academie voor rood en de huisartsenopleiding voor blauw.

Monument
OZW is wat mij betreft de opmaat voor een andere manier van denken in en over architectuur, het laat zien dat je je wortels in het verleden kunt erkennen, waarderen en gebruiken zonder er op een behaagzieke, of makelaarsgedreven manier misbruik van te maken. Bij dit gebouw weet je al voor oplevering: dit gaat nooit gesloopt worden, dit is een nieuw monument.

Gerelateerd

• Woningbouw ’t Kwadrant Amsterdam Geuzenveld
• Parkachtige setting voor woningbouw Hoog en Laag
• Lighthouses verdichten de binnenstad met dakopbouwen
• Zorgvuldig ingepast met eigentijds karakter
• Buren bij het IJ
• Woningbouw Holtenbroek Zwolle