Revalidatiecentrum De Hoogstraat, Utrecht

Aan de rand van een chique buurt in Utrecht Oost ligt het uitgestrekte revalidatiecentrum De Hoogstraat. Op de afdeling orthopedie- en revalidatietechniek worden hulpmiddelen gemaakt en gepast. De werkplaats lag voorheen verstopt in het hart van de oudbouw. Dat deed echter geen recht aan de technische topkwaliteit, die hier wordt geleverd. In de nieuwe vleugel wordt dit ruimschoots goed gemaakt. Door de aandachtige detaillering van het interieur en een enorme zee aan licht en ruimte voelen alle gebruikers zich welkom en vertrouwd.

Revalidatiecentrum De Hoogstraat ligt op een steenworp afstand van het Rietveld Schröderhuis, op een min of meer driehoekig kavel tussen de Jan van Scorelstraat en de Rembrandtkade. Vanaf het kruispunt van deze straten strekt het complex zich naar achteren uit en grenst daar aan de Ridderschapsvaart, een onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur. Het bestemmingsplan liet slechts een compacte, lage uitbreiding toe. Stedenbouwkundig waren de mogelijkheden voor uitbreiding dus beperkt. Daarbij was er nauwelijks een duidelijke structuur zichtbaar tussen eerdere uitbreidingen van het centrum en overheerste architectonisch de vleugel met een typische jaren tachtig uitstraling van sociale woningbouw. Van den Berg architecten heeft de nieuwe uitbreiding aangegrepen om rond het complex een verbindende structuur aan te brengen en het gebouw architectonisch smoel te geven. De maximale bouwhoogte van 4,40 meter was daarbij een leidend gegeven.

Plastische verbindende betongevel
Om de nieuwe toevoeging minder gedrukt te laten lijken, zijn verticale accenten afwisselend smal en breed uitgesneden uit een gevel van 45 centimeter massief beton. De gevel meandert zo horizontaal om de werkplaats heen en omvat daarbij gelijk een voorheen ongebruikte hoek die functioneel is ingericht als fietsenberging.

De zachtgele kleur van het beton vormt de verbindende factor met de achterliggende bestaande bouw, die in dezelfde tinten is uitgevoerd. De betongevel is voorzien van een plastisch reliëf van riet, een directe verwijzing naar de rietbegroeiing in de Ridderschapsvaart, die de hoofdingang van het parkeerterrein scheidt. Een brug over deze vaart leidt naar de nieuwe hoofdingang van het complex en naar de uitbreiding waarin de afdeling revalidatietechniek is ondergebracht. Hier valt direct op wat de kracht is van het nieuwe gebouw, de ruime, transparante opzet en het gerichte gebruik van licht en kleur.

Door het glazen dak in de luifel voor de entree valt een zee aan daglicht de hal binnen. Langs de grond biedt een raam een kijkje op de achterliggende sportzaal, zonder daadwerkelijk een blik te gunnen op sporters en de sportwedstrijden die er worden gehouden. Vanaf de nieuwe hoofdingang leidt een helder gekleurde gang naar het oudere deel. In de oudbouw zijn de jeugdpolikliniek, 160 bedden en vele kleine bespreek- en behandelkamers ondergebracht achter eenvormige deuren langs uniforme gangen.

Het bestaande tegelkunstwerk van Peter Struycken geeft een vrolijke noot aan de gangen, maar mist een hiërarchie of kleuropbouw die de oriëntatie versterkt. Als een oranje loper moet de nieuwe gang voorkomen dat bezoekers verdwalen. De wanden zijn opgeluisterd met grote foto’s van mensen met op het oog zo gewone bezigheden en het gedicht “dat dit” van Huub van der Lubbe. De lage lichte balie in de hal is bekleed met skai en kijkt uit op een drie verdiepingen hoog wandmozaïek dat refereert aan het kunstwerk van Peter Struycken.

Maatwerk
Vanuit de hal leidt een semitransparante deur naar de balie van de afdeling orthopedische en revalidatietechniek. De ontvangst- en wachtruimte is uitgevoerd in knallende kleuren paars en groen. Een bijna fluorescerende limoengroene gietvloer vormt het verbindende element tussen alle ruimtes van de afdeling. In het zes meter lange zeeaquarium zwemmen maanvissen en andere tropische vissoorten die heel esthetisch aansluiten bij de kleuren van het interieur. Net als in de rest van het centrum staat ook op deze afdeling de klant centraal. Hier krijgen mensen onder meer rolstoelen, ortheses en protheses aangemeten die noodzakelijk zijn om allerlei lichamelijke handelingen (opnieuw) mogelijk te maken. Alles wordt op maat gemaakt. Dat betekent passen, meten, afgietsels maken, bekleden en natuurlijk oefenen met de hulpstukken. Om de klanten zich bij deze precaire zaak op hun gemak te laten voelen is de afdeling zo transparant en overzichtelijk mogelijk ingericht.

De veertien kleed- en pasruimtes worden aan twee kanten ontsloten, aan de entreekant door een gang die in verbinding staat met de balie en aan de andere zijde door een servicegang waarop ook de oefenruimtes uitkomen. De kleedruimtes zijn helder genummerd en voorzien van een lampje dat aangeeft of de kamers bezet zijn. Bij binnenkomst gaat het licht automatisch aan en (semi)transparante wanden moeten voorkomen dat de patiënt zich waant in een van de buitenwereld afgesloten ruimte. Met de nieuwste apparatuur, waaronder verschillende loopanalyse-apparaten in de ‘looplabs’ en een ultramoderne lichaamsscanner, wordt gekeken hoe de prothese het beste gevormd en afgesteld kan worden.

Het technische hart
De servicegang biedt tevens zicht op het technische epicentrum van de afdeling, de grote centrale werkplaats met werkbankachtige installaties. Met deze machines en apparaten verrichten de medewerkers technische wonderen, van hulpstukken voor mensen met een minimale handfunctie, tot bijna futuristische kunstbenen die met een elektrisch motortje zichzelf vooruit schoppen. Hier worden levensechte prothesen gemaakt, in een huidskleur of naar keuze met een bloemetje of een panterprint. Edelsmeden vervaardigen zilveren hulpmiddelen voor vingers en handen die eruit zien als elegante sieraden.

Op speciale heftafels staan de aan te passen rolstoelen opgesteld. Voorheen stonden de machines opgesteld in krappe, lage ruimtes met een chronisch gebrek aan daglicht. Nu stroomt het licht van alle kanten binnen. Naast de brede ramen, die uitkijken op de groene omgeving, zorgen lichtstraten op het dak ervoor dat noorderlicht de werkplaats en de gangen binnen valt. Rondom de werkplaats zijn verschillende werkruimten gerangschikt, een houtzagerij bijvoorbeeld en een ruimte met een spectaculaire kunstharsvacuümgietinstallatie. Alleen in de lasruimte moesten de transparante wanden achterwege blijven.

Duurzaamheid was één van de uitgangspunten bij het ontwerp: zo wordt de uitbreiding middels vloerverwarming en koelplafonds verwarmd en gekoeld met een warmte-koude-opslaginstallatie, is er een warmte-terugwininstallatie en zijn energiezuinige verlichtingsarmaturen toegepast.

Eén puntje moet nog op de i gezet worden om het nog aangenamer te maken, een overdekte aanlooproute zodat de bezoekers ook bij regen op hun gemak in en uit het vervoermiddel kunnen stijgen. Desalniettemin is iedereen vol lof over de nieuwbouw. Net als de meeste gebruikers, is ook de directeur van de afdeling vervuld met trots: ‘Een centrum als dit met zo veel licht, ruimte en faciliteiten kent in Europa zijn weerga niet. Mensen komen van heinde en verre om zich hier een prothese te laten aanmeten.’

Gerelateerd

• Orangeriewoningen in Oost-Groningen
• Urban Villa Rieteiland
• Verpleeghuis Open Vensters
• Delftse campus steeds gezelliger
• ROC Eindhoven
• Herbestemming Gashouder als kantoor