Roest = rust

Roest = rust

Door: Emy Vesseur | 15-04-2013

De opdracht was een veilige woonomgeving voor dak- en thuislozen creëren. Dit gegeven vertaalde Tjeerd Timmermans van TM2 Architecten in een Domus bekleed met geperforeerd cortenstaal, dat als een tweede huid het gebouw omvat. De huid is symbool voor de bewoners: mensen met een ruig verleden die bescherming tegen de boze buitenwereld zoeken.

In opdracht van Standvast Wonen ontwierp TM2 Architecten uit Arnhem een nieuwe ‘Domus’ voor het Leger des Heils in Nijmegen, waar 24-uurs opvang en begeleiding aan thuis- en daklozen wordt gegeven. Domushuizen zijn er door heel Nederland en hun netwerk breidt zich gestaag uit. Uit de praktijk blijkt namelijk dat door de komst van een Domus de overlast van dak- en thuislozen vermindert. De gemeente Nijmegen had ook behoefte aan een dergelijk opvanghuis. Een kavel naast de Nuoncentrale en tegenover een verslavingskliniek in de wijk Dukenburg, bleek een geschikte locatie.

Afgelopen zomer is de Domus opgeleverd, een gebouw met drie bouwlagen en een tuin. Iedere bouwlaag telt acht bewonersruimten rondom een gemeenschappelijke woonkamer en keuken met buitenruimte. Het hele complex wordt omsloten door een doorlopende gevel van geperforeerde cortenstalen panelen die led-lampen ’s nachts van binnenuit aanlichten.

Cortenstaal

Timmermans: ‘Ik wilde een verbinding tussen de functie van het gebouw en het esthetische ontwerp maken. Zo kwam ik op cortenstaal. Dit materiaal heeft de eigenschap te oxideren, waardoor een beschermende roestlaag op het metaal ontstaat. Het materiaal neemt zichzelf als het ware in bescherming.’

De woningcorporatie lette vooral op onderhoud en duurzaamheid; de huurder was meer op het functioneren van het gebouw gefocust. Toen cortenstaal aan hun voorwaarden bleek te voldoen, kreeg Timmermans bij de vormgeving en uitvoering de vrije hand. ‘Ik heb mij voor het ponspatroon laten inspireren door menselijke huid.’ Timmermans nam een foto van een stuk huid en liet deze met behulp van een computer naar gaatjes met vijf verschillende diameters omzetten. Deze gaatjes zijn in platen van 110 bij 200 centimeter geponst, waarna de platen zijn gezet. Met horizontale, aluminium profielen zijn de panelen in wild verband als een tweede huid op de ondergelegen huid bevestigd.

Deze eerste huid bestaat uit watervaste platen multiplex bedekt met Fassawall-folie. Om de dunne folie niet te beschadigen werden tussen profiel en folie kunststof dopjes geplaatst. Op de hoeken zijn de panelen rond gezet, wat de hardheid van de gevelschil verzacht.

De schil omhult niet alleen het gebouw, maar loopt door rondom de grote tuin. In een deel van de tuin had Timmermans aanvankelijk bebouwing gepland. ‘Een ondergrondse Nuonkabel maakte dit onmogelijk. Wel kon ik de gevel laten doorlopen als tuinmuur.’ Om het Domuscomplex meer openheid te geven en de tuin lichter te maken, zijn op vier plaatsen panoramaramen in de cortenstalen schil geplaatst. ‘Het is waarschijnlijk de duurste tuinmuur van Nederland geworden.’

LED-verlichting

Het Domusgebouw moet ’s nachts goed vindbaar zijn. Rondom de hele gevel zijn verticale strips met led-lampjes in de 10 centimeter diepe spouw geplaatst. Als de verlichting na zonsondergang aangaat, worden oneffenheden in de folie als een levende huid door de perforatie zichtbaar.

‘De dubbele huid staat symbool voor de bewoners van de Domus. Allemaal mensen met een ruig verleden van drank, drugs en criminaliteit. Aan de buitenkant gehard, maar eigenlijk heel kwetsbaar. De led-verlichting refereert aan het nachtleven. Tegelijk beschermt de huid hen tegen prikkels van buiten en is de verlichte Domus een baken in de nacht.’ Om de vijf minuten verandert het licht van groen naar oranje, cyaan en magenta. De kleur rood is bewust weggelaten. ‘Dat zou alleen maar verkeerde associaties oproepen.’

Geluidsbelasting

‘Met de Nuoncentrale als buurman en op de kruising van twee drukke wegen, is dit een geluidsbelaste plek,’ zegt Timmermans. De Wet op geluidshinder eist dat in het ontwerp het geluid teruggebracht wordt naar maximaal 48 dB. Het spuien van de bewonersruimten is ook een wettelijke verplichting. ‘Maar even een raam openzetten kan hier niet.’ Timmermans overwoog eerst een glazen geluidsscherm om de gevelschil te zetten, maar koos ten slotte voor een dubbele glasgevel, waarbij alleen de binnenramen te openen zijn. Tussen de binnenen buitenramen is een soort etalage met aan weerszijden verticale ventilatieroosters met een suskast. Tegen de wanden zitten geperforeerde platen, die het geluid extra dempen. ‘Zo hebben de bewoners een rustig woonverblijf dat ze natuurlijk kunnen ventileren.’ Verder is elk binnenraam voorzien van een verduisterend rolscreen tegen zon en inkijk.

Binnen- en buitenkozijnen zijn uitgevoerd in aluminium, waarbij het buitenkozijn op een staalprofiel is gemonteerd. Hierdoor lijken de raampartijen door de schil heen te barsten. Op de plekken waar het gevelvlak verspringt en naar buiten stulpt, wordt dit effect versterkt. Timmermans: ‘Bescherming geven is onderdak verlenen, maar ook toekomstperspectief bieden. Dat het Leger des Heils Domusbewoners helpt om uit de beschermende omgeving te breken en op eigen benen te staan, drukt de architectuur op deze manier uit.’

Projectgegevens

ArchitectTM2 Architecten
Oplevering2012
OpdrachtgeverStandvast Wonen
HuurderLeger des Heils
AannemerP. Hoedemakers en Zn. B.V.
Netto vloeroppervlak1145 m²
Bruto inhoud3435 m³
GevelpanelenVPT Versteeg, Heusden

Fotografie: Bas Boerman

Dit artikel is verschenen in ArchitectuurNL 3-2013.

Gerelateerd

Tags: , , , , , , ,