Een begane grond van 4,5 m hoog in combinatie met maximale transparantie en een goed binnenklimaat was een harde eis in het PVE van SO Heldring, een basisschool voor zeer moeilijk lerende kinderen in Amsterdam. Berger Barnett Architecten vertaalde dit in een eenvoudig rechthoekig volume met grote, verschuifbare zonneschermen in de standaardgevel. Grafisch ontwerper Hansje van Halem maakte er met veelvormige uitsneden een opvallend kunstwerk van.
De nieuwbouw van SO De Heldring ligt middenin het verouderde industrieterrein van Buiksloterham. Het gebied wordt de komende jaren getransformeerd in een nieuwe woonwijk. Bouwprojecten selecteert de gemeente op basis van aantoonbare duurzaamheid met de focus op energie en klimaat. Het nieuwe gebouw van SO De Heldring is dan ook klimaatneutraal en voldoet aan het PVE Frisse Scholen. Daarnaast eiste het bestemmingsplan een transparante plint van 4,5 m hoog. Om budgettaire redenen koos Berger Barnett Architecten voor een eenvoudige, rechthoekige vorm. Voor meer ‘smoel’ zocht het bureau naar een beeldbepalend element dat aansluit bij de oorspronkelijke functie van het gebied. ‘De verrijdbare deuren van oude fabrieksloodsen brachten ons op het idee van verschuifbare, aluminium zonneschermen voor de hoge raamopeningen,’ legt architect Hans Berger van Berger Barnett Architecten uit. ‘Toen we dat beeld eenmaal hadden, hebben we grafisch ontwerper Hansje van Halem gevraagd de panelen een bijzondere vorm te geven. Voor de realisatie van dit kunstwerk kregen we subsidie van het Amsterdams Fonds voor de Kunst.’ De vier meter hoge aluminium schermen zijn met computergestuurde watersnijtechniek volgens Van Halems ontwerp geperforeerd. Elk scherm bestaat uit vier platen met een golvend patroon van kleine, veelvormige uitsneden die tezamen een uitwaaierend beeld vormen. Berger: ‘Het geheel roept associaties op met luchtstromen die verwijzen naar de vliegtuig-, scheepsbouw en handel die vroeger op deze plek plaatsvonden. Iedere uitsnede is uniek.’ Van het uitgesneden materiaal zijn sleutelhangers gemaakt, die de school bij de opening cadeau kreeg. De geperforeerde panelen zijn door Smederij Pelgrim uit Leiden op stalen frames in brede, rechthoekige kaders geplaatst. De grijs gepoedercoate delen van de zonneschermen steken scherp af tegen de eenvoudige gevel van donkere baksteen met donkere voeg en aluminium kozijnen. Met een afstandsbediening kunnen de schermen van binnenuit over twee rails worden verschoven. Rails en aandrijfmotor zitten onzichtbaar in de kaderranden verborgen.
Hart
Met het oog op de doelgroep is het gebouwontwerp helder gehouden met een geleidelijke overgang van privé naar openbaar. Zo ligt de ingang aan het schoolplein aan de rustige achterkant van het gebouw. De multifunctionele aula in het midden vormt het hart van de school. De 4,5 m hoge ruimte doet dienst als ontvangsthal, feestzaal en ontmoetingsplek. Het zonnescherm voor het grote raam aan de straatzijde zorgt in gesloten positie voor de nodige privacy. Witte wanden en een appelgroene gietvloer geven het interieur een frisse en vrolijke aanblik. Een slim, multifunctioneel en ruimtebesparend element vormt de trap naar de eerste verdieping. De doorlopende, bredere treden doen dienst als zittribune. Onder de treden is de conciërgeruimte met een ontvangstbalie en opbergkast voor wasmachine en droger. Links naast de aula, aan de straatzijde, is de personeelsruimte met een keuken, computerwerkplekken en een grote lunch- en vergadertafel. Via twee grote openslaande deuren is deze ruimte met de aula verbonden.
Grapje
Naast de personeelsruimte liggen twee kantoorruimtes naast elkaar. De panelen van het zonnescherm in de hoek van het laatste kantoor zijn als enige niet verschuifbaar. ‘Via een scharnier zijn ze wel open te klappen’, zegt Berger. ‘Zo kan de glazenwasser toch de ramen schoonmaken.’ Op een geheim plekje bovenin het vaste hoekscherm, staan de initialen van Hansje van Halem en Berger Barnett Architecten onopvallend in het patroon geperforeerd. ‘Een grapje van de kunstenares.’ In dit deel van het gebouw zijn ook zes gekoppelde klaslokalen: vier op de eerste verdieping en twee op de begane grond. ‘In het PVE stond dat ieder lokaal een eigen toilet- en time-outruimte moest hebben. Deze voorziening is overal als kern tussen twee lokalen geplaatst.’ In de gang is dit middenstuk benut als plek voor garderobe, opbergruimte en docententoiletten. De lokalen op de begane grond zijn bedoeld voor de jongste groepen. De kinderen kunnen via een deur in hun lokaal meteen het plein op. Aan de rechterkant van de aula zijn speciale faciliteiten als een watergewenningsbad met kleedruimtes, toiletten en een gymzaal gehuisvest. In plaats van bovenramen heeft de gymzaal geveldelen van translucente polycarbonaatpanelen die het daglicht filteren en een serene sfeer creëren. De wanden daaronder zijn voorzien van een gepolsterde skaibekleding in leemkleur die het geluid dempt en schuren of stoten opvangt. In een aparte ruimte boven de kamer van de gymdocent, staat de milieuvriendelijke luchtbehandelingsapparatuur. Deze zorgt ’s winters voor warmteterugwinning uit de ventilatie en ’s zomers voor koeling door middel van adiabatische techniek (verdamping). De ruimtes op de eerste verdieping zijn aan de straatkant ingericht voor ondersteunende functies. Hier zijn psycholoog, fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist en een snoezelruimte ondergebracht. Twee gekoppelde klaslokalen aan de andere kant van het gebouw hebben direct toegang tot het dakterras op de gymzaal.
Tweedehands
Het gebouw heeft een skelet van betonnen kolommen en vloeren, die overal zichtbaar zijn. Geluidsabsorberende plafondpanelen verbeteren de akoestiek. ‘Het ruwe beton is zowel een budgettaire, esthetische als duurzame keuze,’ zegt Berger. ‘Alle wanden kunnen verplaatst worden. Verder is het gebouw zo ontworpen dat er in de toekomst een extra verdieping op kan.’ Om meer warmte in het interieur te brengen is op verschillende plekken hout gebruikt, zoals de trapaftimmering in de aula, de wastafelbladen in de toiletruimten en de achterwand van de garderobes. Op de hanglampen in de aula na, is de losse inrichting door de school zelf gekozen. Berger: ‘De directeur wilde een robuust en uitgesproken gebouw. Dat laat hij zien in de inrichting met industriële lampen, ruwe houten tafels en retromeubels. Veel daarvan is afkomstig van Neef Louis, een loods met tweedehands woondesign hier vlakbij.’
Fotografie: Marcel van der Burg en Hans Berger
Gerelateerd
Brede School Brunssum- Brede scholen: succesformule?
- Kralensnoer van klaslokalen
- Uitbreiding De Bergse Zonnebloem
- Kleurrijk Mondial College
- Deze kantoortrends zijn geliefd onder architecten
