Vakantiewoningen gebouwd volgens Greenhuus-concept

Conceptueel is Greenhuus het ideaalplaatje van circulair, biobased en zelfvoorzienend bouwen. De 31 opgeleverde recreatiewoningen in Zeeland bewijzen dat het concept daadwerkelijk levensvatbaar is. Maar daarvoor waren wel een aantal concessies nodig.

Autarkisch, biobased en circulair bouwen

In het natuurgebied Kabbelaarsbank, aan de rand van het Grevelingenmeer staan sinds begin 2019 31 tiny houses. De recreatiewoningen zijn volgens het speciaal ontwikkelde Greenhuus-concept gebouwd. Althans, voor zover mogelijk. Want de ideeën van architect Kees van Wuyckhuyse en zakenpartner Mike Dreisch – bedenkers van het concept – stroken nog niet helemaal met de mogelijkheden en regelgeving binnen de huidige bouwwereld. Vooruitstrevendheid moest dan ook op sommige momenten plaats maken voor pragmatisme. Het Greenhuus-concept is gestoeld op het ABC-concept: autarkisch, biobased en circulair. De huisjes moesten zo ecologisch mogelijk worden ingevuld. Dat betekent onder andere toepassing van natuurlijke bouwmaterialen – zoals hout en hennep – en geen chemische middelen als lijm, PUR en kit. Ook zijn de huisjes demontabel zodat ze zonder problemen weer weggehaald kunnen worden, mocht dat bijvoorbeeld beter zijn voor het natuurgebied zelf. Daarnaast is nauwkeurig uitgezocht waar alle producten vandaan komen, hoe ze ontstaan of geproduceerd zijn. Leidend bij de keuze van materialen en producten is een zo laag mogelijke CO2-footprint.

Eisen Bouwbesluit

Voor architect Van Wuyckhuyse was het hoofddoel om het Greenhuus-concept op de markt te brengen. Dat het uiteindelijk recreatiewoningen in Zeeland werden, noemt hij een samenloop van ambities. “We wilden het huisje sowieso bouwen en waren met Staatsbosbeheer in overleg over een locatie. Rondom Grevelingen bleek een plan te zijn om iets met ecolodges te gaan doen. Dus we dachten: waarom maken we van het Greenhuus-concept geen recreatiewoningen? Dat had als bijkomend voordeel dat de Bouwbesluit-eisen hiervoor lager zijn dan die aan reguliere woningen.”

Duurzaamheid en circulariteit

Op het gebied van duurzaamheid en circulariteit legt het Greenhuus-concept de lat hoog. Zo moesten de bouwmaterialen een zo lokaal mogelijke oorsprong hebben. Maar hoe lokaal is lokaal genoeg? Die vraag vindt Van Wuyckhuyse moeilijk te beantwoorden. “Bij dit project is ‘lokaal’ in ieder geval de regio Flakkee. Die ambitie hadden we ook, maar de werkelijkheid is wat weerbarstiger.” Bijvoorbeeld bij het gebruik van larikshout voor de geveldelen. “We hebben samen met Staatsbosbeheer gezocht in Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant naar beschikbaar hout. We hoopten dat het uit Renesse kon komen, dat is binnen een straal van 50 km. Daar bleek helaas onvoldoende hout voorhanden te zijn dus is het Drenthe geworden. Dat vind ik nog steeds redelijk lokaal, ook al is de ambitie hoger.” Ook bij de toepassing van hennep-isolatie waren er complicaties. Als Van Wuyckhuyse zijn zin had gehad, was de hennep lokaal verbouwd en verwerkt tot isolatiemateriaal. Dat plan kwam alleen niet van de grond omdat weinig mensen het product echt begrijpen. “We hebben een lang traject doorlopen, gesproken met wethouders, lokale agrariërs en de Land- en Tuinbouworganisatie Nederland. Uiteindelijk is het niet gelukt om de hennepisolatie lokaal te verbouwen en produceren en zijn de ambities bijgesteld.” De hennep is nu uit Groningen gehaald en net over de grens in Duitsland is verwerkt tot isolatie. Op die manier is de CO2-uitstoot door transport tot een minimum beperkt.

Beglazingskit

Om de huisjes demontabel en circulair te maken zijn lijmen en kitten voor zover mogelijk vermeden. Voor de kruislaaghouten beplating van de HSB-elementen was een lijm noodzakelijk – weliswaar een zonder formaldehyde. Ook is beglazingskit verplicht vanwege de KOMO-certificering. De huisjes zijn geconstrueerd door skeletbouwer DW Prefab (voorheen Topcasco). Veel verbindingen zijn ‘slim’ uitgevoerd of geschroefd. Bijvoorbeeld door binnenwandpanelen van een groef te voorzien, waardoor ze met veel minder schroeven in elkaar geschoven konden worden. Een computer bepaalde daarbij het optimale aantal schroefverbindingen. Een aanpassing in de machine van DW Prefab maakte het mogelijk om schroeven in de verschillende onderdelen te schieten in plaats van spijkers. De beslissing om geen lijmen of kitten te gebruiken, maakt luchtdichtheid een behoorlijke uitdaging. “Dat is door de positie van de kozijnen in de wanden niet goed gelukt”, geeft Van Wuyckhuyse toe. “Daar maken we geen geheim van. Je hebt een ambitie en voor zo’n 99,5 procent doe je het zoals je voor ogen hebt. Maar er zijn in de bouw nog een aantal elementen waarbij het niet lukt op die manier. Luchtdichtheid is er een van.”

Luchtdichtheid

En dat terwijl het in theorie wel te realiseren moet zijn. De architect wijst daarbij voornamelijk een vinger naar de grote producenten. “Luchtdichtheid is eigenlijk simpel: naden dicht tapen. Laat bijvoorbeeld een 3M nou eens kijken naar biobased kunststof en lijm met dezelfde eigenschappen. Maar het is een kip-ofhet-ei-verhaal. Ze doen het niet, omdat ze die vraag niet krijgen vanuit de markt.”

Vernuftig installatieconcept en slimme verbindingen

De huisjes zijn voorzien van een vernuftig installatieconcept, bedacht door Van Wuyckhuyse en geëngineerd met WETEC en Solar Compleet.
Elk huisje heeft 14 PV-panelen op het dak voor de stroomopwekking. De stroom wordt opgeslagen in een grote centrale accu. De accu heeft één kleine huishoudelijke aansluiting als back-up, wat het project net niet volledig off-grid maakt. In geval van nood kan de centrale accu in een dag volledig met netstroom worden gevuld. Wanneer de zon in overvloed schijnt, kan in de komende jaren nog gesaldeerd worden. Verwarming en tapwater voor de huisjes wordt in eerste instantie verzorgd door de twee sets daglichtcollectoren op elk Greenhuus. Dit systeem van Hone is in principe een klassieke zonnecollector, met als voordeel dat het ook energie onttrekt uit daglicht, en daardoor beter rendeert. Denk hierbij aan bewolkte dagen met een lage lichtintensiteit. De huisjes hebben een warmtepomp van 4 kW als achtervang. Deze pomp is niet aangesloten op een bodembron of buitenunit, maar op thermodynamische warmtepomppanelen die onder vier pv-panelen zijn geplaatst. De thermodynamische panelen halen, net als bij een lucht-waterwarmtepomp, warmte uit de buitenlucht, maar nu zonder geluidsproducerend buitendeel.

Accu’s buiten de woning gezet

De huisjes hadden volgens het concept voorzien moeten worden van individuele cradle-2-cradle-accu’s, op basis van lood en zout. Probleem was dat de leveranciers van dergelijke accu’s tegen de tijd van de bouw al gestopt waren met de productie of al failliet waren gegaan. Zodoende kwam Van Wuyckhuyse uit bij Time Shift, die een batterij kon leveren op basis van refurbished lithium-ion accu’s. Eigenlijk niet wenselijk, want dergelijke accu’s zijn niet C2C en brandgevaarlijk. “Op een gegeven moment moet je knopen doorhakken en dit bleek de beste oplossing te zijn. Maar vanwege de brandbaarheid hebben we alle accu’s op een centrale plaats buiten de woning gezet.”

Compleet product ontworpen

Ook bij de andere aansluitingen moest afgeweken worden van het bedachte concept. “Er is een prima systeem dat drinkwater maakt van regenwater, maar we moesten volgens de wetgeving per se een wateraansluiting maken.” Ook was er een fysieke data-aansluiting nodig, omdat de opdrachtgever geen fiducie had in een draadloze aansluiting. Van Wuyckhuyse heeft aan de ene kant wel begrip voor dergelijke beperkingen en is dan ook bereid om in te schikken. “Ik kan op alle vlakken proberen vooruit te lopen. Maar je moet oppassen dat opdrachtgevers niet afhaken door je vooruitstrevendheid. Daar ben ik iets te pragmatisch voor denk ik. Als je er een halszaak van maakt, dan gebeurt er niks.” Desondanks is de architect van mening dat er met de vakantiewoningen iets unieks is neergezet. “De huisjes zijn echt als een compleet product ontworpen. Vooral de combinatie van verplaatsbaarheid en autarkie is nog niet eerder gedaan op deze wijze.”

Voordelen van hennep

Van Wuyckhuyse is zeer positief over hennep, zowel de plant zelf als de toepassing ervan. “Het mooie van hennep is dat het binnen 5-6 maanden van miniplantje tot 3-4 meter hoge plant groeit. Je hebt in no-time een gigantische plant die veel CO2 opneemt, verhoudingsgewijs veel meer dan een boom. En daar zit de crux: het doet in 5-6 maanden waar een boom 5-6 jaar over doet. Daarnaast heeft hennep geen pesticiden nodig, dus de grond blijft schoon. Sterker nog, hennep brengt evenwicht in de grond en zuivert zelfs vervuilde grond. Als isolatieproduct heeft het een hoog warmte-accumulerend vermogen in vergelijking met andere isolatieproducten. Zelfs als het nat is, behoudt het een relatief hoge waarde, terwijl de isolatiewaarde bij andere producten dan snel afneemt. Ik zie alleen maar voordelen, geen enkel nadeel.”

Gerelateerd

• Maaskants pier als autarkisch eiland
• Thor ter Kulve: hacker van de openbare ruimte
• Bouwen met kalkhennep
• Eerste prefab hennephuis ter wereld opent deuren
• Bouwen met biobased bouwmaterialen

Tags: circulair bouwen, hennep, Tiny House