Dragende huid
van cortenstaal
In het Weusthagpark langs de A1 bij Hengelo is zomer 2016
een kelkvormige uitkijktoren gerealiseerd. De hoge toren
steekt 22 meter boven het maaiveld uit en is gebouwd naar
een gezamenlijk prijsvraagontwerp van IAA Architecten,
Royal IHC en ABT. Hij bestaat uit een op locatie gemaakte
waaier van betonbalken als fundering, een geprefabriceerde
stalen spiltrap, een geprefabriceerde cortenstalen
kelkvormige buitenhuid en een uitzichtplatform.
De 22,2 meter hoge toren is gebouwd naar
een gezamenlijk prijsvraagontwerp van Marko
Matic van IAA Architecten, Hans de Klerk van
Royal IHC en Ronald Wenting en Kars Haarhuis
van ABT. Zij maakten een integraal ontwerp als
antwoord op de prijsvraag van de ‘Vrienden van
het Weusthag’. Voor het winnende ontwerp was
een bouwbudget van 115.000 euro beschikbaar,
dat ook gebruikt dient te worden voor het
onderhoud van de toren. Vanwege de keuze
voor onderhoudsvrije materialen hoefden geen
gelden uit het budget gereserveerd te worden
voor onderhoud, maar kon het totale budget
besteed worden aan de bouw. De ronde toren
bestaat uit een beperkt aantal elementen:
een grondplaat, een kelkvormige koker van
cortenstaal, een spiltrap en een uitkijkplatform.
Waaier van beton
Het Weusthagpark waar de toren staat, is
een grondwaterbeschermingsgebied. Een
diepe fundering is er niet toegestaan. De in
het werk gemaakte fundering bestaat daarom
uit een waaier van betonnen balken op
maaiveldniveau. Doorboring van de grondlagen
was hierdoor niet nodig. In dit ‘wortelstelsel’
verlopen de balken in hoogte tot maximaal
1 meter waarbij de tussenliggende ruimte
met zand is aangevuld tot een terp. Om te
voorkomen dat de toren verzakt, is de grond
op de plaats van de toren vooraf verdicht.
De zelfdragende spiltrap is gemaakt van
verzinkt staal. De trap telt 95 treden, met
daartussen een aantal geïntegreerde
bordessen. De spil van de trap is verankerd
aan de grondplaat en de trap is ter hoogte
van de bordessen met kniksteunen verbonden
aan de buitenhuid.
De bovenzijde van de toren is een stalen
uitkijkplatform, waarvan de vloer met ribben
is versterkt. Dit platform wordt voor een deel
gedragen door de buitenhuid en voor een deel
door de spiltrap. Op deze manier vormt het
platform een constructief ‘deksel’ op de toren.
Dubbel gekromd
De buitenzijde van de toren bestaat uit 16 stuks
dubbelgekromde platen van cortenstaal. Ze
zijn geproduceerd door scheepsbouwer Royal
IHC in Kinderdijk. De platen – twee lagen van
elk acht platen – zijn onderling met bouten
gekoppeld en vormen hierdoor een sterke
schaal die de uitkijktoren stabiliseert.
In het staal zijn bladmotieven uitgesneden die
na montage van de platen een spiraalvormig
beeld op de torenhuid laten zien. Dit zorgt
ook voor licht en lucht in de toren en geeft de
klimmende bezoeker voortdurend zicht op het
omringende landschap.
Dankzij geavanceerde berekeningen, was het
mogelijk de schaal dragend uit te voeren en
te optimaliseren tot een flinterdunne schil met
een dikte van slechts 10 mm. Ter plaatse van
een aantal uitgespaarde kijkgaten worden de
krachten zorgvuldig om de openingen in de
schaalconstructie geleid.
Praktijkonderwijs
Voor de metaalwerkzaamheden en
de assemblage van de toren is onder
begeleiding en verantwoordelijkheid van
Royal IHC een verbinding aangegaan met
het Twentse regionale praktijkonderwijs.
De leerlingen van die opleidingen werden
betrokken bij alle facetten van het proces: van
laswerkzaamheden tot het oprichten van de
toren.
Door de ambachtelijke uitvoering in cortenstaal
is de toren een iconische verwijzing naar
Hengelo als dé metaalstad van Oost-Nederland.
De vormgeving van de toren verwijst naar
het water als bron van al het leven en alle
levendigheid in het park; de levensboom en de
kelk staan voor vruchtbaarheid en vriendschap.
Uitkijktoren
11 ArchitectuurNLTekst Henk Wind Fotografie IAA Architecten en Henk Wind
10-11_uitkijktoren.indd 11 23-01-17 09:14
