misschien zelfs havens, zodat het geëxporteerd
kan worden. Door regulering van de handel
bewaakt Solidaridad een fairtrade systeem.’
Tulpenwinkel
Opdrachtgever was Solidaridad, op kosten van
de Nederlandse Ambassade in Bangladesh.
Dat Tjepkema de directe opdracht kreeg,
dankte hij aan het fictieve architectuurproject
Oogst dat hij tien jaar geleden bedacht.
Uitgangspunt van deze paper architecture
is een superboerderij die tevens fungeert
als zelfvoorzienend pretpark met als doel
de kennis en bewustwording van voedsel
te vergroten. ‘Op deze boerderij mogen
hotelgasten als vrijetijdsbesteding werken. Ze
kunnen zien hoe een koe wordt geslacht, terwijl
ze in het restaurant een lekker biefstukje eten.’
Dit fictieve toekomstscenario was uitgewerkt
in een serie realistische tekeningen. Ook was
Solidaridad onder de indruk van zijn House
of Tulips, een tulpenwinkel op Schiphol die
oogt als een zwevend glazen grachtenhuis.
‘De lokale medewerkers in Bangladesh wilden
ook zoiets om de Nederlandse samenwerking
te benadrukken. Wat vanuit een neokoloniale
associatie natuurlijk ongepast is.’
Een compromis werd gevonden in een
plattegrond van het marktcomplex die
overeenkomsten had met de 17de-eeuwse
Nederlandse nederzetting in Azië. ‘Wat ook
echt een functionele indeling was met een
hoofdgebouw waaromheen de rest van
de functies zijn gedrapeerd.’ Een zichtbare
referentie naar Nederland was het gebruik
van baksteen. ‘In Bangladesh, dat ook een
kleidelta is, is de baksteen dominant. Maar dan
een echt schitterende ambachtelijke steen.’
In het metselwerk zijn de speelse vormen van
trapgevels verwerkt.
Voor de bouwkundige uitwerking werkte
Tjepkema in Nederland samen met architect
Rob van Houten. ‘Het uiteindelijke ontwerp
hebben we samen gemaakt.’ Waarbij Tjepkema
de beleving van de gebruiker bewaakte.
‘Soms dreigde het ontwerp zo planmatig
en zakelijk te worden, dat de organische
dynamiek van een markt dreigde te verdwijnen.
Daarom heb ik voorgesteld om de wanden
schuin te plaatsen, als een verwijzing naar de
oorspronkelijke markten van tentdoek aan
schuine palen.’ De ronde gaten in de muren
tussen de afzonderlijke stallen zijn eerbetoon
aan de iconische architectuur van Louis Kahn
in Bangladesh. ‘Zijn gebouwen zitten vol met
ronde gaten. Maar nu kon ik één lange rij
van zulke ronde kijkgaten maken over een
lengte van zestig meter. Bovendien kunnen de
verkopers zo met elkaar ouwehoeren. Dat hoort
nu eenmaal ook bij een markt.’
Metrostation Rokin
Vervolgens werd voor de vergunningaanvraag,
de bouwbegeleiding en andere praktische
zaken samengewerkt met Vaastukalpa
Architects, het meest ervaren en
gerenommeerde bureau ter plekke. Waarna
alsnog enkele aanpassingen moesten worden
gedaan aan het ontwerp. ‘Onze dakconstructie
was te groot en complex. Daarom hebben
we uiteindelijk gekozen voor een zeildoek,
wat voor Bangladesh heel innovatief is. Het
dak is aan de bovenkant open, waardoor een
natuurlijke ventilatie ontstaat door de treklucht.
Ook is een overspanning aangebracht,
zodat vrachtwagens in de schaduw kunnen
worden gelost en geladen.’ Dat het ontwerp
is goedgekeurd, blijkt uit de exacte kopie die
nu zeventig kilometer verder op het platteland
wordt gebouwd.
Tjepkema heeft inmiddels de smaak van
architectuur te pakken. Op het Rokin in
Amsterdam werd deze zomer een metalen
installatie geplaats die de fietsenrekken bij het
nieuwe metrostation Rokin moet maskeren.
Deze Bycicloud is een ingenieus hekwerk
van abstracte fietswielen en diamanten van
ruim honderd meter. In een nieuwe park in
Amsterdam-West heeft hij ventilatiezuilen
ontworpen voor een onderliggende autoweg.
‘Het worden vier torens van zes meter hoog die
ogen als een origami van staal. Het resultaat
kun je beschouwen als een gebouw, een
sieraad en een kunstwerk. In die gelaagdheid
ligt mijn kracht.’
Solidaridad Village Market
Bicycloud Damrak
Houthavens Park
8ArchitectuurNL Tekst Jeroen Junte Fotografie Chandan en Afrina
06-07-08_tjep.indd 8 21-01-19 15:56