mensen daar echt wel in mee. De noodzaak om
vluchtelingen te huisvesten kan een motor zijn
om goede betaalbare woningen te ontwikkelen
in leegstaande panden.’
Experimenten stimuleren
Klusflat Kleiburg in de Amsterdamse Bijlmer
– ‘kansloos’ als het gebouw was voor 1
euro verkocht aan een groep creatieve
ontwikkelaars, nu de meest gewilde galerijflat
van Nederland – vindt Alkemade een goed
voorbeeld. ‘Het toont hoeveel initiatief er bij
mensen zelf zit. En het is het bewijs dat een
gebouw dat op het eerste gezicht niets waard
lijkt, wel degelijk potentie kan hebben. Dat is
bijzonder hoopvol. Maar het is alleen mogelijk
als je het experiment aangaat. Daarbij hoort
ook dat je durft te falen. Het is eigen aan de
bouwwereld om honderd procent zekerheid te
willen voordat het bouwproces begint. Deze
opgave gaat juist over onzekerheden, zoals
tijdelijkheid en een fluctuerende vraag naar
huisvesting.’ Het vereist een andere manier van
plannen en ontwerpen, vandaar zijn oproep aan
de politiek en de bouw: maak experimenteren
mogelijk.
Breder perspectief
Volgens architect Reimar von Meding van
KAW Architecten – betrokken bij Sense of
Belonging en de bouw van verschillende
AZC’s – loopt Alkemade daarmee op de
zaken vooruit. ‘Vluchtelingenhuisvesting is
een maatschappelijk vraagstuk. Het gaat niet
over klein, goedkoop of snel bouwen; dat is
een fout waar veel ontwerpers intrappen. Ze
zoeken naar een oplossing waarmee je kunt
bewijzen dat je als architect iets toevoegt: een
mooi noodpaviljoen, een slim inbouwpakket.
Ik vind dat wat mager. Het kan best het
sluitstuk van een exercitie zijn. Maar je lost er
structurele problemen, zoals de – begrijpelijke
– weerstand tegen de bouw van AZC’s, niet
mee op.’
Wat architecten wel kunnen toevoegen: ‘dat
er voor iedereen iets te winnen valt. Eigenlijk
is het gek dat we met de bevolkingskrimp in
Nederland, de vluchtelingen niet omarmen.
We benaderen het als een op zichzelf staand
probleem: mensen uit verre oorden hebben
onderdak nodig. Beter zou zijn om die vraag te
verbinden aan regionale en stedelijke opgaven,
aan wijkontwikkeling.’ Von Meding benadrukt
dat hij niet dé oplossing heeft. Het gaat hem
erom dat ontwerpers in staat zijn de situatie
vanuit een ander perspectief te bekijken. Een
voorbeeld: ‘Er is ophef over het feit dat sociale
huurwoningen door vluchtelingen worden
‘ingepikt’. Waarom bouwen we dan niet in
plaats van nieuwe AZC’s nieuwe huurwoningen,
en wijzen de oude toe aan asielzoekers? Of
neem Rotterdam, waar net – je kunt het haast
niet geloven – besloten is 12.000 goedkope
woningen te slopen. Dan denk ik: dát moeten
wij als ontwerpers op de agenda zetten.’
Von Meding denkt dat de vloedgolf aan
vluchtelingen, net zoals de situatie na de
vloedgolf uit 1953, vraagt om een Deltaplan.
‘Doel was destijds om voor het hele land iets
te bewerkstelligen dat je in je eentje niet voor
elkaar krijgt. Het Deltaplan was uiteindelijk
iets positiefs, waarvan we geleerd hebben om
te leven met water, in plaats van ertegen te
vechten. Het was een ongewone oplossing;
men besloot om niet de dijken op te hogen,
maar het water de pas af te snijden. Die andere
manier van denken – dat is wat nu nodig is.’
7. Cubestee houten woonkubus Al voordat de vluchtelingenkwestie zich aandiende, bedacht architect
Haiko Meijer van Onix – in antwoord op de lange wachtlijsten voor sociale huurhuizen en het tekort
aan betaalbare starterswoningen – Cubestee, een houten woonkubus van 6x6x6 meter. Te gebruiken
als tweelaagse gezinswoning van 72 m2, of opdeelbaar in twee wooneenheden van 36m2. Prijs: vanaf
70.000 euro per kubus. Zelf bouwen is door het eenvoudige ontwerp ook een optie; de dubbelhoge
ruimte kan naar gelang de veranderende woonbehoefte doorontwikkeld worden door er vloeren
en muren in te timmeren. De kubussen zijn schakel- en stapelbaar, waardoor ze ingepast kunnen
worden in herstructreringswijken. 8. Hub, Rotterdam (2016) Ontwerp: Kraaijvanger. De Hub is een
demontabel, modulair bouwsysteem waarmee leegstaande panden omgebouwd kunnen worden tot
woonruimte. Het inbouwpakket omvat een keuken, badkamer, maar ook verwarming, internet en een
geluidsinstallatie. Het idee is dat bewoners de Hub leasen; leveranciers van materialen, data, energie,
water en afvalverwerking financieren het bouwsysteem. De eerste Hub staat samen met een Bedhub
sinds 20 januari in het Gele Gebouw in het Rotterdamse Zomerhofkwartier.
87
43 ArchitectuurNLTekst Kirsten Hannema
40-41-42-43_vluchtelingen.indd 43 05-04-16 09:40