de rechten
van de
architect
zijn sterk
bij een
verbou wing
waarbij het
oorspron
kelijk
ontwerp
niet
volledig
gesloopt
wordt
Handen af van mijn gedachtengoed!
In twee zaken, Naturalis in Leiden en De Bovenlanden in Amstelveen, is een keiharde strijd
is gestreden over de macht van de architect bij een verbouwing. In beide gevallen heeft de
oorspronkelijke architect geen toestemming gegeven en beroept zich op zijn persoonlijkheidsrecht:
aantasting van het werk en schade aan zijn reputatie. Wat oordeelt de rechter?
Voorop staat dat de architect bij volledige sloop geen beroep kan doen op zijn
persoonlijkheidsrecht. Wel moet er een belangenafweging plaatsvinden tussen de belangen van
de eigenaar van het gebouw om het te slopen, en de architect die zijn gebouw wil behouden. De
eigenaar of de architect zou namelijk misbruik van zijn/haar bevoegdheid kunnen maken.
Er moet dus eerst gekeken worden of er sprake is van sloop of niet. Bij Naturalis is geen sprake
van sloop, althans niet van het hoofdgebouw. De Europese aanbesteding waaraan de architect
Fons Verheijen ook meedeed, werd door een ander bureau Neutelings Riedijk Architecten (NRA)
gewonnen. Verheijen stelt zich op het standpunt dat de verbouwingsplannen van NRA inbreuk
maken op zijn persoonlijkheidsrecht. Er zijn wel gesprekken gevoerd tussen Naturalis, Verheijen en
NRA, maar zonder resultaat. Naturalis begint met gedeeltelijke sloop en verbouwing. De rechtbank
volgt Verheijen in zijn argument dat de verbouwing zijn persoonlijkheidsrechten ernstig zou
aantasten. Verheijen verzet zich met hand en tand en het lukt hem om in kortgeding een bouwstop
af te dwingen. Desastreus voor Naturalis die voorspelt failliet te gaan. Naturalis heeft wel zelf dit
enorme risico genomen, door met de verbouwing te starten.
In het vonnis staat dat Naturalis niet heeft aangevoerd dat het beroep door Verheijen op zijn
persoonlijkheidsrecht misbruik van bevoegdheid zou zijn. Het is de vraag of dat ook had gekund bij
inbreuk op persoonlijkheidsrecht. Tegenargument is dat de wet al heeft bepaald dat bij aantasting
van het werk en schade aan reputatie de belangen van de architect voorgaan. We weten dus niet
of dat argument de kaarten anders had geschud. Recent is bekend geworden dat Naturalis en
Verheijen de zaak hebben geschikt. Naturalis kan doorgaan met de verbouwing.
Bij De Bovenlanden (voormalig Kantoor KPMG 1991) loopt het minder ‘goed’ af. De eigenaar CRI
heeft een totale en radicale transformatie voor ogen met het doel er woningen van te maken.
Architect Max van Huut wil dit voorkomen op grond van aantasting van zijn persoonlijkheidsrecht.
CRI beroept zich op totale sloop van de buitengevel. Toestemming is dus niet nodig. Op die grond
wint zij vorig jaar het kortgeding.
In hoger beroep benadrukt Van Huut dat er helemaal geen sprake is van totale sloop. Een deel van
het gebouw zou blijven staan, te weten het deel dat wordt verhuurd aan Atos. Bovendien zouden
de kenmerkende ramen in het gehele gebouw gehandhaafd blijven, zodat er ook daarom geen
sprake is van sloop, aldus Van Huut.
CRI maakt kennelijk aannemelijk dat ook het deel waarin Atos zit verbouwd gaat worden. Dat de
ramen zelfstandig auteursrechtelijk beschermd zijn heeft Van Huut niet gesteld. Het gerechtshof
komt in hoger beroep daarom tot de conclusie dat er geen sprake is van een auteursrechtelijk
beschermd raampatroon. Er kan dan ook geen schending van persoonlijkheidsrechten zijn.
Van Huut doet wel een beroep op misbruik van bevoegdheid door CRI. Hij heeft volgens het hof
echter onvoldoende argumenten naar voren gebracht om te kunnen oordelen dat CRI zijn belangen
onevenredig schaadt. Van Huut kon ook geen schade aantonen. Van Huut verliest ook het hoger
beroep. Hij heeft nog de mogelijkheid een gewone procedure te starten, maar ook Van Huut en CRI
hebben de strijdbijl begraven, tegen vergoeding van een niet nader genoemd geldbedrag.
Uit bovenstaande zaken kan in ieder geval de conclusie getrokken worden dat de rechten van de
architect sterk zijn bij een verbouwing waarbij het oorspronkelijk ontwerp niet (volledig) gesloopt
wordt.
RECHT VOLGENS RUBY
44ArchitectuurNL Tekst Ruby Nefkens, advocaat intellectueel eigendom, ICT, design, architectuur, kunst, media, privacy
44_ruby.indd 44 27-03-17 14:06
