aan de Holocaust levendig te houden. De
expositiezalen bevatten geoliede massief
larikshouten ruimten gevuld met zonlicht uit
het zuiden. Zwart gepigmenteerd cement
wordt gemixt met verbrijzeld basalt van het
bestaande monument en gebruikt om 1,5 meter
hoge gepolijste voetstukken te maken, die in
een staccatoritme langs de verbindende route
worden geplaatst. Het massieve hout en de
betonnen voetstukken zijn de enige elementen
binnen de nieuwe architectuur die zwaar zijn.
Ze dragen niet alleen verhalen in de vorm van
persoonlijke voorwerpen, maar ook de last van
de gebouwen.
– Een kind benadert het kleine object op het
zware voetstuk en kan begrijpen: dit was van
iemand.
Een plaats van reflectie
Een meerderheid van mensen heeft een
beeld van de Holocaust dat gevormd is door
spectaculaire films. In het U.S. Holocaust
Memorial Museum worden geuren, zoals die
van leer, in ruimten gespoten om de bezoeker
te herinneren aan achtergelaten schoenen
in Auschwitz. Ik distantieer mijzelf van deze
‘Disneyficatie’ en het spectaculaire. In plaats
daarvan gaat de architectuur over eenvoud
en het creëren van een waardige sfeer van
contemplatie. De historische structuur van de
gebouwen wordt gestript. Dit is een museum
om je jas aan te laten in de winter. Ruimten zijn
alleen verhit waar en wanneer nodig.
– Het zonlicht verandert op de oude bakstenen,
de geur van aarde.
Resonantie
Herinnering gaat het hele lichaam aan.
De door mij voorgestelde architectuur is
eenvoudig van vorm, maar wordt verrijkt door
texturen, overgangen, geur, geluid en het
veranderende zonlicht. De gekozen materialen
absorberen nieuwe sporen van leven zoals
verwering, krasjes of voetstappen duidelijk
maar elegant; nieuwe lagen van herinnering
worden toegevoegd. Het larikshout wordt
behandeld met glanzende olie, het thermisch
gemodificeerde essenhout met matte olie.
Langzaam oxiderend koper bedekt de daken
en beschermt het hout voor regen. De gekozen
inheemse beplanting wortelt het ontwerp
verder in de plek. Onder de groeiende iepen en
platanen zijn er grassen, jakobsladder en salie.
– Een subtiele drempel markeert het
binnengaan van een kabinet. De geur van
larikshars; zelfs wanneer ik mijn ogen sluit
is het gebouw waarneembaar. Geluiden
verstommen op de massiefhouten wanden.
Licht
Het cyclisch verstrijken van tijd speelt een
centrale rol in de joodse traditie. Tuinen,
langzaam veranderende materialen, de
temperatuur van ruimten, maar bovenal het
veranderende zonlicht, markeren de plaats,
maar ook het cyclisch afwisselen van uren
en seizoenen. Op de plek van de voormalige
toneeltoren stel ik de ‘chapelle ardente’
voor. Hier kan men, net als de zon, de ovale
namenwand volgen. 1.040 roestvrijstalen
draden, honderd recyclede glazen kralen aan
elke draad, één naam op elke kraal. Ieder
persoon van de 104.000 joodse slachtoffers
in Nederland heeft hier zijn of haar eigen
waardevolle object.
– Ik draai de kraal om een naam te kunnen
lezen. De zon projecteert een zachte groene
gloed op mij terwijl het licht eindeloos door het
glas schijnt.
Mijn afstudeerdocenten waren Hielkje Zijlstra
(hoofdmentor/architectuur), Engbert van
der Zaag (bouwtechniek) en Patrick Healy
(onderzoek). Het onderzoek werd gesponsord
door Ties van Dijk van Vola.
www.maartenvankesteren.com
4. Eilanden en enclaves. De bloementuin achter de toneeltoren in de Hollandsche Schouwburg. 5. De
verbindende route de met gepigmenteerde betonnen voetstukken waarop kleine voorwerpen rusten. 6.
Herinnering. De oude brandgang, kijkend richting de Plantage Middenlaan. 7. Een plaats van reflectie.
Permanente expositie in de Hervormde Kweekschool. 8. Resonantie. Persoonlijke kabinetten in de
tuin van de Hervormde Kweekschool. 9. Licht. Herdenkingsplek waar ooit de theaterzaal was. 10. De
Plantage als herinneringsomgeving. Rechtsonder: de Portugese Synagoge.
4 5 6
54ArchitectuurNL Tekst en beeld Maarten van Kesteren
52-53-54-55_master.indd 54 27-03-17 16:13
