een ander heeft zwart verbrand hout (volgens
de Japanse techniek shou sugi ban) toegepast.
Continu schakelen
De rol van de architect is in zo’n circulair
bouwproces compleet anders dan de
traditionele, zeggen Ernst en Reichardt.
Reichardt: ‘Normaal gesproken bepaal je
als architect het materiaal van elk latje en
zit je bovenop elk detail’. Ernst: ‘Er was
maar een klein budget, dat maakt nauw
samenwerken noodzakelijk. Hier hebben
wij als opdrachtgever de kaders geschetst
en daarna moet je samen materialen
gaan zoeken. Opdrachtgever, architect,
constructeur en bouwer zijn met elkaar zowel
ontwerp- als bouwteam. En afhankelijk van de
beschikbaarheid daarvan, gaat het ontwerp nog
tien keer op z’n kop.’ Dus? ‘Alle betrokkenen
moeten dingen los kunnen laten. Het vergt een
heel andere mindset en ook een wat minder
groot ego. Maar je hebt ook een vrijere en
creatieve rol: wat vind je gedurende het proces,
wat kun je daarmee? Het is continu schakelen
met alle betrokkenen. En daarbij wil je steeds
de scherpte van het ontwerp en de kwaliteit
bewaken.’ Hoe het er uiteindelijk uit gaat zien,
is bij circulair bouwen minder duidelijk dan
bij de traditionele bouw, waarbij het resultaat
vaak een kopie wordt van de artist impression.
Reichardt: ‘Je werkt met uitgangspunten: de
opdrachtgever wilde transparantie naar de
binnentuin toe. Maar hoe de kozijnen eruit
zien is afhankelijk van het materiaal dat je
kunt vinden.’ Wat hem 100% meeviel: ‘We
hebben de gemeente constant onze revisies
gestuurd en zij zijn daar goed in meegegaan
en toonden zich blij verbaasd over de kwaliteit.
Welstand toetste de uitgangspunten en vanuit
de gemeente kregen we in goed vertrouwen
de rol van coördinerend architect over de
planontwikkeling zonder dat de materialen
vooraf überhaupt bekend waren.’
Materialenzoekmachine
Bij dit project werkten constructeur, bouwers
en ontwerpers samen als ‘één grote
materialenzoekmachine’, omschrijven Ernst
en Reichardt. ‘Eén persoon alleen kent al
die materialenstromen niet. Samen kom je
verder en weet je meer. Constructeur Pim
Peters wist van die oude spoorrails, dat je die
als kolommen in kunt zetten. Peters is zeer
ervaren met circulair bouwen en dus ook
als het gaat om het inzetten van gebruikte
constructieve elementen.’ Uitgangspunt was
steeds: kan het van gebruikte bouwmaterialen?
‘We kwamen balken van 4 meter tegen, terwijl
het stramien op 5 meter was. Daar vind je
als architect dan een oplossing voor.’ Veel
materiaal kwam via tussenleveranciers als
gebruiktebouwmaterialen.nl, maar ook via
Marktplaats en sloopbedrijven. Ernst: ‘Maar het
aanbod is nog beperkt. Als het niet beschikbaar
was, was onze tweede keus: biobased. We
wilden zo ver mogelijk komen en zijn daarin
ook wel extreem ver gegaan.’
Enig pragmatisme is ook nodig, heeft ze
inmiddels wel ervaren, zegt Ernst. ‘Hoe ver ga
je? Dat leer je tijdens zo’n proces.’ Zo moest
een partij oude balken van spijkers worden
ontdaan, geschaafd en op maat gezaagd.
‘Er zijn ook sloopbedrijven, van Liempd
bijvoorbeeld, die dat tweedehands al kant-en-
klaar kunnen leveren. Dat scheelt heel veel
werk en tijd. We hebben uiteindelijk zelfs nog
een paar nieuwe balken moeten kopen: het
materiaal was gewoon óp.’
www.hofvancartesius.nl en www.rhaw.nl
6
18ArchitectuurNL Tekst Anka van Voorthuijsen
16-17-18-19_hofvancartesius.indd 18 29-03-18 09:52
