Verticale bossen
In Eindhoven verrijst de Trudo Toren en Utrecht krijgt Wonderwoods. Het zijn ‘verticale
bossen,’ die met hun volgeplante balkons voor een prettig leefklimaat moeten zorgen. Op
artist impressions zien de torens er indrukwekkend uit, maar de vraag is welke invloed ze
op hun omgeving hebben en of de hoge verwachtingen terecht zijn. Stadsgeograaf Max
Visser nam de proef op de som. Hij reisde af naar Milaan, waar hij de bestaande Bosco
Verticale onder de loep nam.
Het Bosco Verticale te Milaan is een begrip.
De twee groene torens, ontworpen door
Italiaan Stefano Boeri en in 2014 opgeleverd,
verwierven wereldwijde bekendheid en zetten
architect Boeri in één keer op de kaart. Nu
mag Boeri in verschillende steden over de hele
wereld vergelijkbare torens realiseren. Zo ook
in Utrecht en Eindhoven, die met Wonderwoods
(twee torens van 70 en 90 meter hoog,
prognose oplevering 2022) en de Trudo Toren
(70 meter hoog, oplevering nog niet bekend)
hun eigen verticale bos willen bouwen.
Straatonderzoek in Milaan
‘Met het bouwen van de verticale bossen willen
steden een soort Milaan-effect creëren,’ zegt
Max Visser, stadsgeograaf en onderzoeker
aan de Universiteit Utrecht. ‘De torens moeten
iconisch worden en een gezicht geven aan een
nieuw stukje stad. Ze moeten groen bouwen
aanmoedigen.’ Maar bij het precieze effect
van de torens kunnen nog wel een aantal
vraagtekens worden geplaatst. Want zijn ze
wel echt meer dan een fraai staaltje groene
architectuur? Om meer inzicht te krijgen in de
uiteindelijke betekenis van de Trudo Toren
en Wonderwoods vertrok Visser naar Milaan,
waar hij gedurende een aantal maanden
omwonenden en ondernemers uit de buurt van
de Bosco Verticale interviewde. ‘Ik wilde inzicht
krijgen in de invloed van het verticale bos op de
stad. Wat doet zo’n gebouw nou precies als het
er eenmaal staat?’ zegt hij.
Verre van inclusief
Bij zijn onderzoek richtte Visser zich bewust
op omwonenden en niet op de bewoners van
de Bosco Verticale. ‘In Milaan zijn dat echt de
happy few,’ zegt hij. ‘Er wonen rijke expats en
beroemdheden, filmsterren, stervoetballers.
Dat zorgt er enerzijds voor dat de toren bij
omwonenden tot de verbeelding spreekt. Je
ziet mensen continu naar de balkons wijzen en
speculeren over welke beroemdheid ze gezien
zouden hebben,’ zegt Visser. Anderzijds zorgt
het exclusieve karakter voor een scheiding
in de buurt. ‘Het is verre van een inclusief
gebouw en er is heel weinig contact tussen
bewoners en omwonenden. De toren is voor de
omwonenden soort spookhuis.’
Uit gesprekken die Visser met de omwonenden
en ondernemers voerde, blijkt dat zij de toren
ondanks het exclusieve karakter ervan zeker
wel waarderen. ‘Aanvankelijk was er onder hen
grote weerstand tegen het ontwikkelen van de
luxe hoogbouw, maar nu zijn de bewoners trots
op ‘hun’ Bosco Verticale,’ zegt hij. ‘Nu zijn ze
over het algemeen tevreden. Ze vinden het een
mooi gebouw.’
Positief effect
Door die mooie uitstraling heeft de toren een
positief effect op het gebruik van omliggend
groen. Visser: ‘Je ziet dat al bestaande parken
in de omgeving nu meer worden gebruikt, want
het uitzicht op de toren maakt dat mensen
zich prettiger voelen en zich graag in de buurt
bevinden.’ Een dergelijk positief effect op de
beleving van een gebied kan je eventueel
ook met conventionelere en minder groene
architectuur bereiken, maar volgens Visser
heeft de groene gevel extra meerwaarde. ‘We
weten dat groen allerlei positieve effecten op
mensen heeft, effecten die stenen, glas en staal
niet hebben. Mensen worden gelukkig van
groen, dus ook van een groene gevel.’
Dat maakt echter niet dat de verticale bossen
een vervanger zijn voor conventioneel
horizontaal groen. In tegenstelling tot een park,
zijn zij immers niet vrij toegankelijk. De toren
is dus vooral van belang door zijn exterieure
uitstraling, want de meeste omwonenden
komen er nooit binnen. ‘Het is een aanvulling.
Met enkel een verticaal bos ben je er nog lang
niet’, zegt Visser.
Ook horizontaal groen
De aanvullende waarde van de torens maakt
volgens Visser dat het lukraak kopiëren van
het iconische Boeri-ontwerp geen goede
benadering is. ‘Je kunt ze niet zomaar ergens
neerzetten zonder dat je rekening houdt met
het omliggende gebied. In dat gebied zal je
ook aandacht moeten besteden aan ‘gewoon’
horizontaal groen.’
Bij de Nederlandse iteraties van de Milanese
toren gaat dit volgens Visser goed. Zo
wordt Wonderwoods niet als los element
benaderd, maar als integraal onderdeel van
de herontwikkeling van het Beurskwartier. Ook
hoeft men Utrecht en Eindhoven niet bang
te zijn voor segregatie tussen bewoners en
omwonenden, verwacht Visser. ‘Natuurlijk wordt
het niet echt openbare ruimte, maar bij de
Nederlandse torens worden wel maatregelen
genomen om het gebouw toegankelijk voor
het publiek te maken. Wonderwoods in Utrecht
krijgt een openbaar toegankelijke daktuin en
komt er een restaurant. De Trudo Toren in
Eindhoven wordt grotendeels sociale huur, dus
dat is ook minder elitair.’
11 ArchitectuurNLTekst Kasper Baggerman Fotografie Max Visser
LeefkLimaat
10-11_verticaalbos.indd 11 27-03-19 14:36
