Het is een belangrijke stap voor Tilburg, dat een verleden kent van
grootschalige sloop-nieuwbouwoperaties die enorme littekens in de stad
hebben achtergelaten. De afgelopen jaren werden de mogelijkheden
van bestaande gebouwen en gebieden herontdekt, zoals de oude
binnenhaven, waar CIVIC architects eerder een horecapaviljoen met een
publiek dakplein bouwde.
Ruimte uitbuiten
In 2015 schreef de gemeente een prijsvraag uit voor de transformatie van
de LocHal (sinds 2014 een gemeentelijk monument), met de suggestie
om onder de oostelijke kap een geklimatiseerde doos te plaatsen met
de bibliotheekfuncties en de westelijke helft van de hal leeg te laten
voor evenementen; hiervoor kon mooi de glazen zaal gebruikt worden
die vroeger in de Amsterdamse Beurs van Berlage stond en die Tilburg
in 2015 had aangekocht voor het symbolische bedrag van 1 euro. De
opdracht van de gemeente leek vooral gericht op hoe je al die nieuwe
functies – 120.000 boeken, 500 werkplekken – in het gebouw moest
zien te krijgen. De ontwerpers, die de nodige ervaring hebben met
transformaties, wonnen de competitie door de opgave andersom te
benaderen: wat voor ruimte heb je in handen, en hoe kun je die zo veel
mogelijk uitbuiten?
Toen ze bij de eerste bezichtiging binnenliepen en diagonaal door de
ruimte keken – vanuit de hoek waar nu de hoofdentree zit – zagen ze de
potentie van de geschakelde hallen en besloten dat deze als ‘tweeling’
zouden moeten worden herbestemd. In plaats van de voorgestelde oost-
west-indeling stelden ze voor om het gebouw in de noord-zuidrichting te
organiseren, als een oplopend landschap. Daartoe ontwikkelden ze een
slim klimaatconcept, waarbij het gebouw is benaderd als een overdekt
plein, dat plaatselijk – op (werk)plekken waar men langer verblijft –
verwarmd wordt. Isoleren is hierdoor niet nodig, en het interieur kan toe
met bijna alleen maar daglicht.
Ook het programma van eisen hebben de architecten kritisch doorgelicht;
was er – naast de glazen zaal – echt nog een auditorium nodig? Ze
maakten een plattegrond van de stad met de vele bestaande zalen en
stelden voor om dat aanbod te verrijken met een nieuw soort ruimte:
de tribunetrap, die – al dan niet gekoppeld aan het leescafé – voor
verschillende doeleinden te gebruiken is. Je kunt er werken met je
laptop, een publiek debat organiseren of een expositie inrichten.
Tegelijk vormt de trap een fraaie ‘promenade architecturale’ die ook
structuur geeft aan de enorme ruimte, met aan de voorzijde de publieke
‘huiskamer’ – gunstig op de zon gelegen – aan de achterzijde de meer
besloten kantoorruimtes en de kunstuitleen en bovenin de stilteplekken.
Giga gordijnen
Dat de ontwerpers de hal open hebben weten te houden is dé grote
prestatie van dit project. Maar met zo veel verschillende gebruikers
en activiteiten is het wel praktisch om ruimtes tijdelijk af te kunnen
schermen, bijvoorbeeld voor een voorstelling. Daartoe ontwikkelde
Petra Blaisse van Inside Outside – die eerder met OMA werkte aan
de bibliotheek van Seattle – beweegbare wanden in de vorm van
gigantische gordijnen, die in samenwerking met het TextielLab in
Tilburg zijn vervaardigd. Geïnspireerd door de filigreine kwaliteit van het
draadglas enerzijds en de robuuste staalconstructie anderzijds, ontwierp
Blaisse een transparante stof en zware, zeilachtige doeken die met
metalen ringen aan elkaar zijn bevestigd. De gordijnen hebben ook een
akoestische werking en brengen kleur – fluorgeel, nachtblauw – in de
A A’
C C’
1
2
1
3
5
7
8
9
6
4
10
11
12
A’
A
C
C’
B’
B
1
2
3
4
5
5
5
7
8
5
6 6 6
6 6 6
6
6
A’
A
C
C’
B’
B
1
2
3
4
1 Plattegrond 2e en 3e verdieping. 1 tribune, informeel werken en debat.
2 werkplekken rond werkplein. 3 collectie wetenschap. 4 concertzaal.
5 projectruimtes. 6 concentratiewerkplekken. 7 restaurant stadsbalkon.
8 textiele wanden. 2. Plattegrond begane grond. 1 entree. 2 stadscafé.
3 leesplekken en open podium. 4 expositieruimte kunstinstellingen. 5
jeugdbibliotheek. 6 digilab. 7 bibliotheek. 8 kooklab. 9 living library. 10
vergaderruimtes. 11 kantoor. 12 mezzanine. 3 en 4. Doorsnedes.
24ArchitectuurNL
22-23-24-25-26-27_lochal.indd 24 27-03-19 15:26
