ArchitectuurNL 02 2019 – pag. 48

ArchitectuurNL 02 2019 – pag. 48

Door: | 29-04-2021

Een hofje voor
autisme

In Nederland blijft de ontwikkeling van woonomgevingen afgestemd op mensen met

autisme achter. Mensen met autisme hebben veel baat bij een prikkelarme woning

waarin ze tot rust kunnen komen. Voor haar afstudeerproject aan de TU Delft heeft

Laura van Beek de woonbehoeften onderzocht en een toolbox samengesteld van

stedenbouwkundige en architectonische elementen die gebruikt kunnen worden in

het ontwerpen voor mensen met een autistische aanleg. Daarmee heeft ze een hofje

ontworpen in de binnenstad van Leiden, een prikkelarme omgeving met een hoge

architectonische kwaliteit. Haar onderzoek en ontwerp zijn beoordeeld met een 9.

In Nederland is veel aandacht is voor mensen
met autisme. Het speciaal onderwijs biedt voor
deze doelgroep een stimulerende omgeving
om te leren. Daarnaast zijn er veel verschillende
mogelijkheden in werkomgeving. Er lijkt echter
één belangrijk element achter te blijven:
woningbouw. De huidige huisvesting is vaak
gericht op groepswonen met begeleiding in huis.
Deze woningen zijn veelal gehorige rijtjeshuizen
die worden voorzien van een praktische
linoleumvloer, daar houdt het vaak op.
Ik ben van mening dat mensen met autisme
veel baat hebben bij een stimulerende basis.
Een woning waarin ze zichzelf kunnen blijven
ontwikkelen en tot rust kunnen komen van
de prikkels die ze gedurende de dag hebben
ervaren. Omdat mijn tweelingzusje autisme
heeft, geeft dit nog een extra persoonlijke
lading. Voor haar betekent dit dat ze erg
gevoelig is voor harde geluiden, zoals vuurwerk
of blaffende honden. Ze is heel sociaal en
babbelt graag met iedereen, maar kan ook snel
overvraagd zijn. Ze is redelijk zelfstandig, maar
heeft soms behoefte aan bevestiging.

Oase van rust in binnenstad Leiden
In mijn afstudeerproject heb ik me gefocust op
het ontwerpen van een hofje in de binnenstad

van Leiden: op de Kaasmarkt. Dit is nu een
kleine parkeerplaats. Op deze locatie staat ook
een uit 1930 stammend schoolgebouw, nu een
verzameling van ateliers. In het ontwerpproject
is dit gebouw geïntegreerd mee ontworpen.
De doelgroepen voor de woningen zijn mensen
met autisme en daarnaast ook starters, zodat
het tot een diverse woonomgeving leidt.
Aangezien het autistisch spectrum zeer veel
uitingen kent, heb ik me gefocust op degenen
die zich op de grens van zelfstandig en
onzelfstandig bevinden. Zij zijn te zelfstandig
voor de eerder genoemde groepswoonvormen,
maar zijn niet zelfstandig genoeg om volledig
onafhankelijk te leven. Uit vragenlijsten door
de Nederlandse Vereniging van Autisme laat
40% van de ondervraagden weten dat zij een
dergelijke vorm van onafhankelijk wonen
wensen.
Het hofje bestaat uit zelfstandige woningen,
waarbij het doel is geweest om te zorgen dat
de woning de bewoner kan ondersteunen in de
ontwikkeling van onafhankelijkheid, zodat er
minder begeleiding nodig is.
Naast woningen is er in het schoolgebouw
is ook een gemeenschappelijke ruimte
gehuisvest. Hier zal een begeleider aanwezig
zijn voor grotere vragen en/of problemen.

Daarnaast is er de mogelijkheid voor de
bewoners om hier samen met anderen te
eten en te kletsen. Een lunchroom in het hofje
is open voor iedereen en zorgt voor meer
aansluiting op de buurt. De bewoners kunnen
hier eventueel ook werken.
De centrale locatie zorgt voor veel
onafhankelijkheid voor de bewoners, omdat
een groot aantal voorzieningen vlakbij is. De
opzet van het hofje zorgt echter voor een
vredige, stille oase in de stad, samen met een
gevoel van inclusie.

Thema’s en ontwerptools
Thema’s uit mijn vooronderzoek heb ik
gevolgd in de ontwerpfase. Deze thema’s
zijn: zintuigelijk, ruimtelijk en sociaal.
Ontwerpuitingen binnen deze thema’s
ondersteunen gezamenlijk drie speerpunten
die belangrijk zijn in het ondersteunen van
onafhankelijkheid. Deze speerpunten zijn:
comfort, routine en zelfvertrouwen.
Binnen de genoemde thema’s zijn er verdere
specifieke elementen benoemd, welke
verder zijn gebruikt als ontwerptools. Deze
elementen zijn binnen het zintuigelijk thema:
kleur/licht, geluid, textuur en geur. Binnen het
ruimtelijk thema vallen: lay-out, wayfinding en

48ArchitectuurNL

48-49-50-51_master.indd 48 27-03-19 16:23

Gerelateerd