Plastic leien
Op initiatief van bureau SLA en Overtreders W krijgt plastic afval uit Amsterdam-Noord
een nieuw leven als zeskantige leien. De scheiding naar soort plastic en kleur maakt
het mogelijk de leien in verschillenden kleuren te produceren. Niettemin is het mengsel
nooit 100 procent zuiver, zodat elke lei een verrassing is. De leien zijn toegepast in een
paviljoen waarvan ook kolommen, vloer en plafond gemaakt zijn van gerecycled plastic.
Met de Noorderparkbar lieten bureau SLA en
Overtreders W eerder al zien dat zij van oude
materialen iets heel nieuws kunnen maken.
Toen het ROC Clusius College een lesgebouw
in datzelfde park wilde neerzetten én bewoners
van Amsterdam-Noord tegelijkertijd aan
de ontwerpers vroegen of ze iets konden
met ingezameld plastic, werd het volgende
idee geboren: een gevelbekleding van leien
gemaakt van ingezameld plastic. Vooruitlopend
op de realisatie van dit schoolgebouw
experimenteerden bureau SLA en Overtreders
W met wanden van zelfgemaakte plastic leien
voor inpandige paviljoens voor de Faculteit
Techniek van de Hogeschool Amsterdam
(Leeuwenburg, Weesperzijde). Tussen idee
en realisatie was namelijk een lange weg af
te leggen, zegt Peter van Assche van bureau
SLA. Daarbij heeft een inpandig paviljoen
het voordeel dat eisen van isolatie en
waterdichtheid geen rol spelen.
Spuitgieten
Materiaal, productietechniek en ontwerp waren
in het ontwikkeltraject drie componenten
die grote invloed op elkaar hadden. Zo
bleek dat voor spuitgieten van plastic zware
machines worden gebruikt ter grootte van
een woonkamer. Een mal moet namelijk heel
snel – en dus onder heel hoge druk – worden
gevuld om te voorkomen dat het plastic stolt
vóórdat de mal geheel gevuld is. En zo’n grote
druk vereist ook weer enorme koelsystemen
en veiligheidssystemen. De ontwerpers
hebben daarom een alternatief ontwikkeld
voor die hoge druk: door stalen mallen voor te
verwarmen tot pakweg 80°C stolt het plastic
minder snel en kan de vulsnelheid omlaag.
Om deze reden werd ook gekozen voor
een vulpunt in het midden van de lei en een
gelijke afstand naar elk omtrekpunt. Dat leidde
uiteindelijk tot een zeskantige lei.
Elke lei een verassing
De leien worden gemaakt van gesorteerd
plastic, dat wordt gespoeld en gewassen in
een horecavaatwasser en daarna op kleur
gescheiden. Vervolgens wordt het materiaal
vermalen tot granulaat. De kleurscheiding
maakt het mogelijk de leien in verschillende
kleuren te produceren. Niettemin is het
mengsel nooit 100 procent zuiver, zodat elke
lei een verrassing is. ‘Je kunt het resultaat wel
beïnvloeden, maar als je een andere kleur
toevoegt weet je niet precies wanneer die in
de mal terecht gaat komen. Het verrassende
van elke lei maakt het zulk leuk werk’, zegt Van
Assche.
Het ontwerp van de leien is erop gebaseerd dat
een zelfdragende wand wordt gemaakt. ‘Leien
bevestigen op een achtergrond vonden we
niet zo spannend. Nu is de leien wand zowel
van buitenaf als van binnenuit zichtbaar. We
dachten dat in eerste instantie te doen met aan
elkaar te popnagelen cassettes, maar die vorm
bleek lastig te maken.’
Uiteindelijk is dit gedaan door de leien aan
staaldraden te rijgen die gespannen zijn tussen
vloerrand en plafondrand. De draad loopt om
en om voor en achter een lei langs. Door de
combinatie van de overlap van de lei ontstaat
een stevige wand, die wel kan bewegen, maar
waar niet zomaar leien uit te halen zijn. Bureau
SLA en Overtreders W hebben voor de wanden
de leien op een bepaalde – verlopende –
kleurstelling uitgezet. Er is nog overwogen om
kunststof draden uit de kassenbouw toe te
passen, maar dat ging voor nu een stapje te ver.
Gerecyclede delen
De overige delen van de paviljoens zijn
zoveel mogelijk samengesteld uit gerecycled
kunststof. Voor de vloeren en het plafond
is gebruikgemaakt van kunststof delen, die
veel worden toegepast in paardenstallen en
dergelijke. Diagonaal op deze delen is een
zaagsnede in het oppervlak gemaakt, waardoor
de zelf ook diagonaal lopende delen een
geheel eigen patroon krijgen.
Tussen plafond en vloer zijn kolommen van 40
x 115 mm gebruikt van eveneens gerecycled
kunststof. Die kolommen zijn in dwarsrichting
onvoldoende stijf. Om die reden is een
gehalveerde staander (40 x 55 mm) haaks op
de kolom geschroefd. Doordat de ontwerpen
zijn opgebouwd uit geschakelde driehoeken,
ontstaan dubbele kolomconstructies die het
geheel extra stevigheid en stabiliteit geven.
Uiteindelijk zijn hiermee twee zitplekken,
een vitrine en een paviljoen voor een startup
gerealiseerd. De glazen wanden en het rvs-
beslag zijn eigenlijk de enige onderdelen die
niet van gerecycled plastic zijn.
‘Wat wij willen doen is afval upcyclen, in plaats
van te recyclen, wat toch vaak downcyclen is.
Wij willen er hoogwaardiger producten met
een langere levensduur van maken. En dat met
lowtech intelligentie, want dat is volgens ons
het nieuwe hightech. De volgende stap is nu
om te kijken hoe we hiermee een gevelvariant
kunnen ontwikkelen die buiten toepasbaar is.’
1. De leien zijn bevestigd aan de staaldraden. 2.
Ook de kolommen zijn van gerecycled kunststof.
3. Diagonaal op vloer- en plafonddelen is
een zaagsnede in het oppervlak gemaakt. 4.
Een paviljoen voor een startup in de Faculteit
Techniek van de Hogeschool Amsterdam.
7 ArchitectuurNLTekst Henk Wind Fotografie Jorn van Eck
UPCYCLING
06-07_plasticleien.indd 7 13-06-16 12:09