Nachtarchitectuur
Rotterdam en Amsterdam hebben sinds enige tijd een verlichtingsstrategie: ook
’s nachts moet de stad er aantrekkelijk uitzien en architectonische iconen verdienen
extra aandacht. ‘Het idee dat je een gebouw in een hele sloot licht zet, is volslagen
achterhaald.’ Internationaal gezien loopt Nederland achter als het gaat om de
‘beautification’ van architectuur, vindt een verlichtingsexpert.
Bijna twee jaar lang werd er gewerkt aan de
ingrijpende renovatie van de karakteristieke
Hefbrug (1877) in Rotterdam. Eind maart was
de oplevering. Sindsdien is de brug ook
’s nachts in volle glorie en in zijn originele
‘NS-groene’ kleur te zien, zegt Willem
Reedijk, senior adviseur buitenruimte bij de
gemeente Rotterdam. ‘Vroeger stonden er
gewoon een paar grote spots op. Nu hebben
we ledverlichting op de brug geplaatst. Veel
subtieler, zodat de bijzondere stalen constructie
en de scherpe hoeken in het donker veel beter
uit komen.’ De nieuwe verlichting zit niet aan
de brug vast geklonken, maar is met magneten
bevestigd, om het monument niet aan te tasten.
Iconen van Rotterdam
De Hef behoort samen met de Willemsbrug en
de Erasmusbrug tot de ruim 50 iconen van de
stad, die in het Rotterdamse lichtplan worden
vermeld omdat de aanlichting subtieler en
beter kan. Het lichtplan is een onderdeel van
‘De Rotterdamse Stijl’, het handboek voor de
openbare ruimte. Naast een beeldkwaliteitsplan
voor overdag, is er nu dus ook zo’n zelfde plan
voor ’s nachts.
Het nadenken hierover zou je onder
‘nachtarchitectuur’ kunnen scharen, vindt
Reedijk. ‘De buitenruimte werd tot voor kort
vooral voor het dagbeeld ontworpen. Nu
kijken we ook hoe het er ’s nachts uitziet.
We willen natuurlijk geen lichtkermis zoals in
Singapore, maar door uitgekiende verlichting
kun je zelfs gebouwen die overdag niet zo
opvallen, ’s nachts heel mooi uit laten komen.’
Het gaat om een combinatie van functionele
en sfeerverlichting, op de schaal van de hele
stad. ‘Zo waren de kades bijvoorbeeld veel
te fel aangelicht, waardoor je het water en de
tegenoverliggende oever niet kon zien. Nu dat
is aangepakt is de ‘beleving van de rivier’ ook
’s nachts aanwezig.’
De nieuwe ledverlichting van de Erasmusbrug,
hét icoon van de stad, werd eind maart
in gebruik genomen. Dat betekent een
energiebesparing van 70% vergeleken met de
oude situatie. De nieuwe technische installatie
maakt het mogelijk om de brug bij bijzondere
gelegenheden relatief eenvoudig in bijzonder
licht te zetten. In overleg met architect Ben van
Berkel is ervoor gezorgd dat ook uitbundige
feestverlichting niets af doet aan het karakter
van de brug.
Aan de nieuwe verlichting van de Willemsbrug
wordt nog gewerkt. In plaats van de felle
witte spots die de rode kleur volgens Reedijk
‘helemaal dood sloegen’, worden de rode
pylonen en het brugdek nu subtiel met warm
rood ledlicht aangelicht, zodat de kleur goed
uitkomt.
Al eerder werd ook het Wereldmuseum in
nieuw licht gezet. ‘Dat stond in grote oranje
spots, het zag er niet uit’, vindt Reedijk. Nu
staat het historische pand (‘zoveel hebben we
er daar niet meer van in het centrum van de
stad’) er ook in het donker prachtig bij, vindt
hij. Datzelfde geldt voor het stadhuis aan de
Coolsingel en Het Witte Huis, ooit de eerste
wolkenkrabber van Europa.
Ledlampen bieden natuurlijk veel meer
mogelijkheden dan het oude type verlichting
waar je het vroeger mee moest doen, zegt
Reedijk. ‘Als je vroeger iets aanstraalde had je
erg veel strooilicht en omwonenden hadden
daar nog weleens last van. Bij led kun je
veel scherper kaderen.’ Binnenkort komt in
Rotterdam ook Het Kasteel van Sparta aan de
beurt. Voorheen waren er felle grondspots
die ‘een zee van licht’ tegen het gebouw
aangooiden. ‘Straks is er sprake van subtiele en
energiezuinige verlichting die zo’n gebouw ook
’s nachts veel beter tot z’n recht laat komen.’ Op
het verlanglijstje staat natuurlijk ook Hotel New
York: ‘Dat wordt nu oranje aangelicht, helemaal
niet wat je zou willen.’
Binnenkort wordt de Maastunnel gerenoveerd.
Reedijk: ‘Daar zorgen we juist wel dat het
oranje licht blijft, dat past goed bij het ontwerp
en de tijd waarin de tunnel werd ontworpen.
Maar we gaan de verlichting wel vervangen
door led: energiezuiniger en dimbaar.’
Het lichtplan van Rotterdam kwam tot stand
met inbreng van Ulrike Brandi Licht, uit
Hamburg, een fenomeen op dit gebied. De
aanpassing van de verlichting wordt, vanwege
het ontbreken van extra budget, meestal
gecombineerd met gepland onderhoud. De
implementatie van het complete plan zal naar
verwachting zo’n 20 jaar duren.
Stadsilluminatie Amsterdam
Ook Amsterdam werkt met een lichtvisie. Begin
dit jaar werd besloten om een half miljoen euro
te besteden aan geleidelijke vervanging van de
stadsilluminatie: het aanlichten van bijzondere
gebouwen, bruggen en monumenten in de
stad. Hans Akkerman, senior adviseur openbare
verlichting en stadsilluminatie voor de
gemeente Amsterdam: ‘Het aanlichten gebeurt
om dingen te vieren en omdat we vinden dat
de stad er baat bij heeft, zowel toeristen als
bewoners.’
Op dit moment worden er 350 objecten
aangelicht, en dat betekent ook 350 technische
installaties. Het beeld van Anne Frank wordt
met één spotje aangelicht, terwijl het Paleis
op de Dam en het Centraal Station een
17 ArchitectuurNL
LICHTONTWERP
16-17-18-19-20-21_lichtinarchitectuur.indd 17 12-06-17 14:32
