Rigoureuze ingrepen
Om van de kluswoningen een succes te maken,
heeft Blokland eerst de stedenbouwkundige
opzet van het stempel aangepakt. Eén blokje
woningen is gesloopt, alle voordeuren zijn naar
de straatkant verplaatst. Hiermee verdween
het gesloten karakter van de huizenblokken.
Daarnaast is er een gezamenlijk binnenhof
gekomen met één parkeerplek per bewoner.
De inpandige bergingen zijn uit de woningen
verdwenen en staan nu in de tuin. Daarnaast
kwamen er grasveldjes en beplanting tussen
de huizenblokken en werd het plaveisel en het
straatmeubilair aangepakt. Het resultaat is een
frisse eenvoud die van het troosteloze wijkje
een gebied maakt waar de zon weer schijnt.
Door ook te investeren in het stempel maakte
het wijkje een enorme kwaliteitssprong en
sluit het nu goed aan op de naastgelegen
nieuwbouwwijk die bestaat uit een mix van
huur- en koopwoningen in het hogere segment.
Aardig detail is dat in één van de leegstaande
blokjes mussen en gierzwaluwen onderdak
gevonden hadden. De Flora- en faunawet
schrijft voor dat er in dat geval voor
vervangende woonruimte gezorgd moet
worden. Blokland voorzag hierin met de
plaatsing van nestkastjes die fraai aansluiten op
zijn gevelontwerp.
Open Minded
Blokland zegt dat ieder1 erg open minded
was, dit bleek onder meer uit het feit dat ze
een ‘niet af’, maar betaalbaar product in de
markt durfde zetten. ‘Optoppen of met een
aanbouw vergroten viel sowieso af. Het zou de
woningen veel te duur maken voor de beoogde
doelgroep. Bovendien bleek uit onderzoek dat
de jonge starters en de oudere mensen die
ieder1 op het oog had, geen behoefte hadden
aan een groot huis,’ weet Blokland. ‘Waar de
doelgroep naar zoekt, is een woning die ze
binnen de perken van hun budget zelf kunnen
afbouwen tot hun eigen paleisje. De huisjes in
Deventer pasten wonderwel bij die woonwens.’
Een dergelijke manier van bewonersparticipatie
was volgens Blokland tot voor kort ondenkbaar
in corporatieland. Bij Bouw van Jou gaat
het bovendien niet om een kluswoning in
de klassieke zin van het woord. De schil
van alle woningen in het wijkje werd door
een professionele aannemer onder handen
genomen (van label D naar A). De woning is
‘van jou’ is omdat de kopers de binnenzijde zelf
moesten aanpakken.
voor een inpandige berging om z’n racefiets
te stallen.’ Blokland voegt er aan toe dat de
bewonersvrijheid hem niet ontsloeg van zijn
verantwoordelijkheid als vormgever.
‘Waar het om gaat is dat je goed reageert op
wensen van je klanten en niet je ego centraal
stelt. Vergeleken met conventioneel ontwerpen,
is de factor voorbereidingstijd alles bij elkaar
meer dan verdubbeld. Overigens komt die extra
tijdsbesteding aan het eind van het project
terug omdat volkomen helder is wie er wat
moet doen.’
Randvoorwaarden
Volgens Blokland kan je Bouw van Jou niet
straffeloos herhalen op andere plekken in het
land. ‘De randvoorwaarden in Deventer waren
namelijk ideaal. De wijk was opgegeven en
de woningen stonden leeg (waren antikraak
bewoond). Dat maakte de realisatie van ons
idee een stuk eenvoudiger.’ Een dergelijke
exercitie – de buitenkant collectief aanpakken,
de binnenkant door kopers zelf laten doen – ligt
bij bewoonde woningen een stuk complexer.
Dan heb je te maken met uitplaatsing en de
wettelijke vergoeding die daarbij hoort. Dat is
voor corporaties vrijwel ondoenlijk.
‘Bouw van Jou is dus geen generieke oplossing
voor verpauperde wijkjes in ons land. Het is
een passende oplossing voor een specifieke
plek. Wat Bouw van Jou wel bewijst, is dat
je als architect door een andere manier van
samenwerken en ontwerpen, voor onder
de ton een woning kunt realiseren die voor
starters zit als een maatpak. Bovendien zal hoe
het maatpak eruit ziet per wijk en bewoner
verschillen. Het komt erop neer, dat je als
architect steeds toewerkt naar een specifieke
oplossing die past bij de plek.’
Omdat lang niet alle kopers volleerde klussers
waren, stelde bouwbedrijf Haafkens een
keuzemenu samen om de kopers te helpen
bij hun kluswerk. Het menu varieerde van
volledige uitbesteding via alleen materialen
met een aantal uren advies tot aan alleen
advies. Daarnaast was er iedere vrijdag
een klusadviseur van de aannemer op de
bouwplaats aanwezig die kopers vrijblijvend
klusadvies gaf. Zelf doen of (alles) laten doen,
was in Deventer dus een vraag die duidelijk
werd beantwoord.
Rol van Blokland
De rol die Johan Blokland in Bouw van Jou
speelde, is dat hij niet primair bezig was met
alleen een gevelontwerp of plattegrond,
maar eerst diepgaand in gesprek ging met
het Woonbedrijf en de aannemer over hoe
je een statusloos gebied kunt transformeren
in een woonwijk waar je graag bent. Op de
eerste plaats ging het er om een woonconcept
te ontwikkelen dat het slag bewoners
kon aantrekken die de wijk de gewenste
verbeterslag konden meegeven.
‘Normaal gesproken ligt vrijwel alles vast aan
de binnenkant van een koophuis. Zeker als het
gaat om starterswoningen. Van dat principe
zijn we in Deventer bewust afgestapt en dat
was volstrekt nieuw voor de corporatie. Ze
moesten echt wennen aan het idee dat de
kopers een vrijwel onbeperkte vrijheid kregen
in de manier waarop ze hun woning aan de
binnenkant wilden afbouwen. Ik heb me op dat
vlak meer als dienstverlener dan als architect
moeten opstellen. Het ging bij Bouw van Jou
namelijk niet om mijn opvattingen over hoe een
woning er aan de binnenkant moet uitzien. De
interieurideeën van de bewoners, daar ging het
om.’
Heel anders
Het leverde Blokland interessante gesprekken
op omdat bewoners met ideeën kwamen die hij
als architect nooit zou bedenken. ‘Ik zou nooit
voor een bergkast midden in de kamer kiezen
of voor een gesloten keuken of vier kleine
kamertjes op de verdieping. Bewoners denken
daar heel anders over en het is mooi om te zien
wat er gebeurt als je mensen hun eigen gang
laat gaan.
De interieurs van de huizen zijn even
verschillend als het aantal bewoners. Het
varieert van een nepschouw met plaktegeltjes
tot aan een bewoner die toch weer koos
11 ArchitectuurNLTekst Peter de Winter Fotografie opZoom architecten
08-09-10-11_bouwvoorjou.indd 11 22-08-16 16:29
