Bijna 20 jaar geleden maakte architect Evelien van Veen (destijds partner van het bureau Drost
+ Van Veen Architecten, nu eigenaar van Van Veen Architecten) een nieuw ontwerp voor een
kinderdagverblijf aan de rand van Utrecht. ‘De Kleine Kikker’ is duidelijk geïnspireerd op een
boerenschuur. Logische keuze in die omgeving, zegt Van Veen. ‘Het ging om nieuwbouw in een
agrarische omgeving, bij de voormalige monumentale boerderij de Uithof.’ En het mag dan op
het eerste oog en in silhouet ‘gewoon’ een schuur lijken, dat is het natuurlijk niet. Het uitbundige
kleurgebruik, de vorm van het dak met een knik erin zijn een duidelijke kwinkslag, zeker in
combinatie met de omliggende gebouwen.
De Kleine Kikker zou ook anno 2017 ontworpen kunnen zijn, schuurvormen zijn populair onder
architecten én opdrachtgevers. Dat was destijds wel anders, herinnert Van Veen zich. ‘Het was
meer de tijd van dozen neerzetten en ‘fuck the context’, een gevleugelde uitspraak van Rem
Koolhaas.’ Een puntdak met zo’n hellingshoek als bij De Kleine Kikker, of zelfs een enorme rieten
kap gebruiken zoals Drost + Van Veen bij de entreegebouwen van Plaswijckpark in Rotterdam
deden: ‘dat was in die tijd eigenlijk niet gepast’, kijkt Van Veen terug op de destijds heersende
mores onder Nederlandse architecten. Waarom koos zij er wél voor? ‘Ik heb in Engeland
gestudeerd, daar werd je altijd al geleerd om juist wel naar de context te kijken. Zeker in een rurale
omgeving, keek je naar de ensembles.’
Snelle opmars
Haar voorliefde voor schuurvormen komt ook
terug in het ontwerp van de horecagelegenheid
Brambergen, naast het bezoekerscentrum
van Natuurmonumenten in ’s Graveland.
Een gebouw waarin ook een sterrenwacht
is opgenomen. ‘Daar kan het hele dak
openschuiven, dan kun je sterren kijken.’ Van
Veen constateert dat de schuurvorm aan een
snelle opmars bezig is: ‘Het past natuurlijk
altijd wel in een groene omgeving, in het
Nederlandse landschap. Maar je ziet het ook
te pas en te onpas.’ De reden? ‘Misschien is er
weer een romantischer tijd aangebroken die
samen gaat met meer belangstelling voor oude
ambachten en typisch Nederlandse materialen
als riet en baksteen. Als voorzitter van de commissie ruimtelijke kwaliteit in Eindhoven zie ik ook dat
kappen steeds vaker worden voorgeschreven in beeldkwaliteitsplannen. Kappen verkopen.’
Robuust
Een schuur is een schuur, zegt architect Jetze Kuipers van bureau SKA. ‘Een schuur kenmerkt
zich doordat het een eenvoudig, simpel model is. Robuust.’ SKA is de ontwerper van het
project Heechstaete aan de rand van het Friese dorp Heeg. Op een aantal kavels, tussen een
bedrijventerrein en het open land, komen woon-werkschuren. In het beeldkwaliteitsplan voor
Heechstaete staat duidelijk dat het ontwerp moet refereren aan de landelijke Friese architectuur.
Dat is gelukt: van afstand zie je vooral de eenvoudige kloeke vormen en hoofdzakelijk grote rode
dakvlakken. Die rode dakpan, zie je in deze hoek van Friesland inderdaad veel, zegt Kuipers.
Maar hij vindt niet dat het daarom een typisch Fries ontwerp is. ‘Want of het nu een Groningse of
een Limburgse of een Nieuw-Zeelandse schuur betreft, het is vooral de eenvoud die de schuur
kenmerkt. We gebruiken hier ook veel zwart hout. Natuurlijk refereert dat aan de zwart geteerde
schuren van weleer, maar ook dat is niet typisch Fries; kijk bijvoorbeeld naar Scandinavië.’ Kuipers:
‘Natuurlijk is de omgeving een inspiratiebron, je let op de context, maar we moeten het nu ook
weer niet overdrijven.’
Een schuur kenmerkt zich naast eenvoudig materiaalgebruik door weinig detaillering, vindt Kuipers.
Minimalistische vormgeving qua architectuur. ‘Geen dakkapelletjes, geen serres, eenvoudig. Stoere
vormen, simpel, niet te burgerlijk, vaak veel hout en andere eerlijke materialen. Een groot dak,
en daar speelt alles zich onder af.’ Voor Heechstaete ontwierp het bureau tot nu toe een aantal
varianten. ‘Die staan allemaal weer anders op de kavel. Qua vorm is het duidelijk familie van elkaar,
1. Hoeve Wielrevelt op landgoed Haarzuilens
bij Utrecht is uitgebreid met diverse schuren
voor Natuurmonumenten. Het geheel is
energieneutraal, mede dankzij energiedaken. De
panelen op de schuren wekken zowel stroom en
warmte op • Ontwerp en foto JDdVarchitecten.
2. Kinderdagverblijf de Kleine Kikker is duidelijk
geïnspireerd op een boerenschuur. Logische
keuze in de agrarische omgeving bij de Uithof in
Utrecht. Ontwerp Drost + Van Veen architecten
• Foto Rob ’t Hart. 3. Multifunctioneel gebouw
voor Natuurmonumenten bij bezoekerscentrum
Gooi en Vechtstreek in ’s-Graveland. Het
schuurachtige gebouw heeft o.a. een
sterrenwacht op de verdieping, in het groene
volume. Ontwerp Drost + van Veen architecten
• Foto Ben ten Raa.
2
3
23 ArchitectuurNL
IN CONTEXT
22-23-24-25-26-27_schuurarchitectuur.indd 23 09-10-17 15:49
