ArchitectuurNL 05 2017 - pag. 24

maar ze worden allemaal verschillend.’ De
hoofdvorm is het zadeldak, dat laag naar de
grond toe gaat. Prominente dakvlakken, lage
dakgoten. Onder die enorme daken zitten de
functies, en ook veel overdekte buitenruimte.
‘Dat willen mensen tegenwoordig.’

Beeldkwaliteitsplan
De huidige populariteit van schuurachtige
ontwerpen is volgens Kuipers ook verklaarbaar
doordat in veel beeldkwaliteitsplannen
tegenwoordig nadrukkelijk gerefereerd
wordt aan deze architectuurvorm. ‘Als 10-15
jaar geleden ‘landelijke architectuur’ werd
voorgeschreven dan betekende dat meestal
in de praktijk: een boerderette bouwen.
Nu hebben we gelukkig een passend
alternatief en dat zien we nu overal. Zelfs de
catalogusbouwers hebben het fenomeen
‘schuurarchitectuur’ ontdekt, al beperken zij
zich vaak tot ‘het jasje’, de buitenkant.’
De opmars van schuurachtige architectuur
beperkt zich overigens niet alleen tot de
landelijke gebieden. Ook in meer stedelijke
gebieden komen deze vormen terug. Zo is
architectuurstudio SKA in Almere bezig met het
ontwikkelen van een soort landelijke erven, met
een stuk of zes woningen die onderling in vorm

en volume verschillen maar qua materialisering
op elkaar aansluiten. ‘Een ensemble waarbij
min of meer de illusie wordt gewekt alsof er
in de loop der jaren steeds een schuur bij
geplaatst is.’
Al in 2004 kwam Hilberinkbosch Architecten
kwam in Oud Empel met een ontwerp voor
een eigentijdse variant op het boerenerf. Vier
nieuwe woningen staan losjes over de locatie
verspreid, ‘zoals bij de lokale boerenerven’.
Eén stevig bakstenen hoofdhuis met grote
schoorstenen, met een aantal ‘stallen’ in de
buurt. Die verwijzen ook in bouwmethode
(houten constructie met gebinten en dekbalken)
naar de tradities van de streek.

Formaliteit en informaliteit
De site van architectuurbureau Onix NL uit
Groningen kent zelfs een aparte pagina
‘schuurarchitectuur’ waarop tientallen
gerealiseerde projecten staan. Allemaal zeer
uiteenlopend qua vorm en materialisering, al
zijn het allemaal onmiskenbaar schuurachtigen.
‘We houden de dynamiek erin’, zegt architect
Haiko Meijer over die variëteit. Hij noemt ‘de
schuur’ onder meer interessant omdat het
over ‘formaliteit en informaliteit’ gaat, licht hij
toe. ‘Er wordt daar gewerkt. Rommel is een
factor waar je rekening mee moet houden in je
ontwerp. Ik wil die informaliteit in mijn ontwerp
een goede positie geven.’ Hij heeft wel affiniteit
met, en liefde voor, de agrarische wereld en de
boerencultuur, zegt Meijer. Het boerenerf, waar
wonen, werken en ontspannen in verschillende
gebouwen samen komen, de oude schuren met
prachtige houten gebinten: een inspiratiebron.
‘Constructief waren die gebinten belangrijk:
een gebouw kon mee bewegen met de wind
en was flexibel in gebruik, een hele duurzame
constructie. Nu zie je vaak dat de gebinten
vast zitten aan het metselwerk.’ Ook in de
ontwerpen van Onix NL wordt af en toe nog
met die gebintenconstructie gewerkt ‘alleen
als het relevant is. Het is geen dogma.’ Onix NL
bouwt graag ‘in de context’, aldus Meijer. Een
met eiken bekleed ontwerp bij een eikenlaan,
een typisch Drentse schuurvorm ‘vertaald’
naar een moderne woning. Waarom de schuur
nu ineens populair is? ‘Stoerheid past wel in
de tijdgeest, je geeft informaliteit een plek.
En zo’n schuur heeft de uitstraling alsof je er
aan door kunt timmeren.’ Meijer: ‘Ter inspiratie
hebben we zo’n tien jaar geleden een eigen
architectonische definitie aan de schuur
gegeven: een schuur is een functionele ruimte
met karakter, die uitdaagt tot ander gebruik.’

Cataloguswoning
De site MijnSchuurwoning.nl is een initiatief
van ontwikkelaar Rutger Gietema en het
Groningse bureau VdpArchitecten. Het bureau
ontwerpt schuurwoningen voor particulieren
en projectontwikkelaars. Voor Pieter Bas
Zwaga, architect bij VdpArchitecten is een
schuurwoning ‘een huis dat eigenlijk vooral
een geëxtrudeerde voorgevel is, een abstract
volume waarbij het dak en de kop- en
zijgevels op dezelfde manier gematerialiseerd
zijn.’ Een schuurwoning heeft, vindt Zwaga,
zo weinig mogelijk toeters en bellen:
Eenvoudige ingrepen op het abstracte volume
bij bijvoorbeeld de entree of de veranda
oriënteren de woning op de kavel.

Loodsen van damwand
De schuren die model staan voor deze
woningen, verdwijnen juist uit het landschap.
Traditionele schuren maken in hoog tempo
plaats voor functionele, rechttoe rechtaan
loodsen van damwand, grote uniforme schuren,
die vaak zelfs het zicht op de markante en vaak
monumentale boerderijen wegnemen. Henk
Staghouwer, gedeputeerde bij de provincie
Groningen, maakt zich daar zorgen over. Er
kwam via de provincie een subsidie waarbij
agrariërs een bedrag van 31.000 euro kregen,
mits ze hun nieuwe schuur lieten ontwerpen
door een architect. Staghouwer: ‘Natuurlijk is
het inschakelen van een architect vaak duurder
dan een stal uit de catalogus bouwen, daarom
nemen wij een deel van de kosten voor onze
rekening, om boeren te stimuleren om verder
te kijken dan het hier en nu. Een architect
heeft nooit een standaardoplossing, die kijkt
altijd naar de context, de omgeving, de andere
bebouwing. En een architect ontwerpt ook
zo dat het op de wens van deze éne boer is
toegeschreven.’
De belangstelling voor de subsidie is groot, het
project was al snel overtekend. Deels misschien
omdat voor 2024 de asbesthoudende
golfplaten op alle daken moeten zijn vervangen,
dus boeren moeten toch al aan de slag met
hun schuren. Maar Staghouwer signaleert
vooral oprechte interesse en trots. Staghouwer:
‘Agrariërs zitten vaak al generaties lang op een
bedrijf. Zij willen best iets moois maken en dat
mooie ook weer doorgeven aan de volgende
generatie.’