The Grand Canopy
Met de oplevering van het Shrem Museum of Art in Californië is Florian Idenburg de eerste
Nederlandse architect die een museum bouwt op Amerikaanse bodem. Na zijn studie
aan de TU Delft werkte hij 8 jaar bij architectenbureau SANAA in Tokio. Nu runt hij al
weer acht jaar in New York een eigen bureau SO-IL met zijn Chinese partner Jing Liu. Met
succes, samen met inmiddels 25 medewerkers werkt hij vooral aan culturele projecten.
‘Een catchy oneliner is onmisbaar bij het
pitchen van een ontwerp voor een museum
in de Verenigde Staten. De financiering komt
volledig uit private middelen, dus moet je
potentiële investeerders direct aanspreken en
overtuigen’, zegt Florian Idenburg (1975). Met
de oplevering van het Jan Shrem & Marian
Manetti-Shrem Museum of Art in Californië is
hij de eerste Nederlandse architect die een
museum bouwt op Amerikaanse bodem. Het
ontwerp voor dit museum, dat is vernoemd naar
de geldschieters, prees hij aan als The Grand
Canopy, een verwijzing naar de grootsheid van
de Grand Canyon. Om redenen van alliteratie
laat zich dit losjes vertalen als ‘de overtreffende
overkapping’. De drie losse gebouwen van het
museum – een educatief centrum, het kantoor
en de tentoonstellingszalen – worden met
elkaar verbonden door een grootse metalen
constructie die deels op palen rust. Van drie
meter hoogte aan de randen golft deze metalen
constructie omhoog tot wel vijftien meter in het
hart van het complex. ‘Daar vormt zich nu een
plein, waar bezoekers als vanzelf heen worden
getrokken. Ik heb in Delft geleerd: je moet
steden ontwerpen als gebouwen en gebouwen
als steden. Al weet ik niet meer van wie dat is.
Aldo van Eyck? Jaap Bakema?’
Delft, Tokio, New York
De Nederlandse achtergrond van Idenburg
moet dan ook niet te letterlijk worden genomen.
Hij studeerde weliswaar Bouwkunde aan de TU
Delft maar vertrok na zijn afstuderen in 2000
naar Tokio, waar hij acht jaar werkte voor het
Japanse bureau SANAA. Idenburg was namens
SANAA de projectarchitect voor het New
Museum in New York. Dit iconische gebouw
bestaat uit zes gestapelde dozen en werd in
2008 opgeleverd. Nu runt hij al weer acht jaar
in New York een eigen bureau met zijn Chinese
partner Jing Liu: SO-IL (Solid Objectives –
Idenburg Liu).
Met de Deen Bjarke Ingels van BIG, de Zuid-
Koreaan Minsuk Cho van Mass Studies en
Julien De Smedt uit België behoort Idenburg
tot de volgende generatie starchitects die zijn
gekneed bij grote bureaus als OMA en SANAA.
Het eerste project van SO-IL was in 2010 een
installatie voor kunstcentrum PS1, een filiaal
van het MoMA in New York (afb 2). Over de
binnenplaats van deze expositieruimte was een
net gespannen dat aan palen hing; bezoekers
konden de palen heen en weer bewegen,
waardoor de flexibele overkapping een
golvende beweging maakte.
Daarna volgde de Kukje Gallery in Seoul (afb 3),
een betonnen gebouw dat werd overspannen
met een constructie van honderdduizenden
geschakelde ringen, een soort maliënkolder die
de gevel een amorfe aanblik gaf. Idenburg: ‘De
semitransparante overkapping van het Shrem
Museum is in zekere zin een voortzetting van
deze ideeën.’
Iconische eenvoud
Het radicale uitgangspunt van één grote
overkapping over het gehele gebouw is
functioneel maar voorziet tegelijkertijd het
ontwerp van een iconische eenvoud. Door
verzorgde detaillering en subtiele ornamenten
blijft het museum licht en speels. De velden
waarin de overkapping is verdeeld bestaan
uit aluminium balken met een V-vorm voor
optimale draagkracht. De hoek waarin deze
balken in de constructie staan varieert per
veld, evenals de afstand tussen de balken.
De balken zelf verschillen ook in breedte en
zijn geperforeerd met gaten, die per veld
verschillen in diameter. Elk veld laat daardoor
een verschillende hoeveelheid licht door.
Ook de schaduwen die op de grond vallen
verschillen daardoor per veld. Bij de indeling
van de overkapping in velden is rekening
gehouden met de stand van de zon. ‘Het
gebouw heeft daardoor een rijke variëteit, die
ook nog eens de hele dag door verandert.
Het vangt ook echt het licht.’ De betonnen
buitenwanden hebben onregelmatige ribbels.
‘Dit versterkt het grafische lijnenspel van licht
en schaduw en onttrekt meteen de voegen
in het beton aan het zicht.’ De overkapping
zelf is met de hand gemaakt in China. Voor
het ontwerp ervan liet SO-IL parametrische
software ontwerpen. ‘Deze software berekende
meteen de constructie en zelfs materiaalkosten
en arbeidstijd door. Zo konden we eenvoudig
spelen met de vorm en de verhouding van
de balkformaties. We wisten meteen wat een
aanpassing zou kosten.’
Design-and-build contract
Anders dan bij de bouw van Nederlandse
musea was het architectenbureau SO-IL
verantwoordelijk voor overschrijding van het
bouwbudget volgens het Amerikaanse principe
van een design-and-build contract. ‘Elke
dollar die we over het budget van 25 miljoen
dollar zouden gaan, zou voor onze rekening
komen. Een klein bureau als het onze kan deze
risico’s niet dragen. De opdracht wordt daarom
aangenomen door een groot bouwbedrijf,
dat vervolgens ook een uitvoerend architect
aanstelt. Onze rol is grotendeels beperkt tot
het maken en bewaken van het ontwerp, wat
ik overigens prima vindt.’ Niettemin moest het
New Yorkse bureau aan de opdrachtgevers, in
7 ArchitectuurNL
OVER DE GRENS
06-07-08-09_so-il.indd 7 29-11-16 14:19
