hout, tot transport en ontwerp.’
Mensen laten meedoen, helpt daarbij, denkt
Valkenier. Voor de opening van Tuin van
BRET vroeg Valkenier bezoekers om een
wijnglas mee te nemen, waarmee gezamenlijk
een wijnglazen-kroonluchter gemaakt werd
voor in het paviljoen. Bureau SLA nodigde
Eindhovenaren uit om plastic afval in te
zamelen, dat is verwerkt in de gevelleien voor
het People’s Pavilion. Tegelijk wordt met dit
soort activiteiten nieuwe kennis en kunde
opgedaan.
People’s Pavilion
‘Het verschil met de Noorderparkbar in
Amsterdam, die wij – ook om dat we destijds
midden in de economische crisis zaten – met
marktplaatsmaterialen bouwden, zit in het
feit dat alles geleend is’, zegt architect Peter
van Assche van bureau SLA. ‘Het is een
übermetafoor voor de circulaire gedachte; de
‘volgende ronde’ zit ingebouwd in het project.
Dat betekent dat je goed moet nadenken over
hoe je dingen aan elkaar vast maakt, zonder
het materiaal aan te tasten. Zo hebben we de
draagbalken van het paviljoen met spanbanden
verbonden.’
Fundamenteel anders bij circulair bouwen is
de organisatie van het bouwproces. ‘Normaal
teken je als architect een gebouw, dat de
aannemer doorrekent, waarop de leveranciers
de gevraagde materialen leveren. Nu is het
andersom: hoe kun je met werken met wat er
al is? Daarin schuilt de revolutie, in de nieuwe
rol van de architect, de opdrachtgever en de
leverancier.’
Van Assche denkt dat deze aanpak ook zal
resulteren in een nieuwe esthetiek. ‘Met de
Noorderparkbar bewezen we dat het werken
met bouwafval niet hoeft te resulteren in houtje-
touwtje-architectuur. Het oogde fris, en mooi.
Met het People’s Pavilion wilden we nog sterker
uitdrukking geven aan het nieuwe bouwproces;
het moest iets worden dat je nog nooit eerder
gezien hebt.’
Circl oogt gewoner, al is het gebouw heel wat
anders binnen de corporate omgeving van de
Zuidas; een kale betonvloer verwacht je niet
direct bij een bank. ‘Ik heb het plan uitgewerkt
zonder esthetisch eindbeeld’, zegt Hammink,
‘het is als het ware ontstaan. Ook voor ABN
AMRO gold dat de uitstraling pas op de tweede
plaats kwam. Op de eerste plaats stond
circulariteit.’
De architect is wat dat betreft ‘om’; hij wil,
net als Van Assche en Valkenier, verder met
circulair bouwen. ‘Ik vind het supergaaf, en ook
een logische ontwikkeling. Probleem is alleen
dat er maar weinig circulaire opgaven zijn’. Het
toont eens te meer het nut en de noodzaak van
dit soort pioniersprojecten.
12
staanders en liggers ook andere configuraties
toelaat. De komende vijftien jaar gaat cateraar
Albron een duurzaam restaurant-met-kas
in het gebouw exploiteren, met daarnaast
verhuurbare vergaderruimtes.
Het tweede dat opvalt, is hoe bezoekers via
deze projecten betrokken worden bij het
bouwen aan de nieuwe, circulaire economie.
Natuurlijk mag je alleen maar koffie komen
drinken, maar door werkruimte aan te bieden,
en workshops en lezingen te organiseren,
willen de initiatiefnemers ook enthousiasme
voor circulariteit opwekken en inzicht geven in
het proces.
Upcycle University
‘Hoe maak je van oude meuk een hippe
plek? Wat kunnen we leren van dit soort
projecten? Die vragen wordt mij met grote
regelmaat gesteld’, vertelt architect Wouter
Valkenier. Hij bouwde eerder met bouwafval
en kringloopmeubilair de succesvolle
Amsterdamse horecapaviljoens Hanneke’s
Boom, Café De Ceuvel en koffiebar BRET.
In Tuin van BRET wil hij de vraag naar
‘onderwijs’ op het gebied van circulair bouwen
faciliteren, met zijn Upcycle University. ‘We
tonen wat goed gaat, en vooral ook waar het
vastloopt; zo hebben we een plan gemaakt
om op ons terrein water te zuiveren, wat nu
bij Waternet er niet doorheen komt. We willen
de milieutechnische en financiële impact van
bouwen transparant maken, van schroef tot
21 ArchitectuurNL
16-17-18-19-20-21_circulairepaviljoens.indd 21 28-11-17 11:05
