De nieuwbouw tegenover zijn oude huis vindt hij stedenbouwkundig gezien hopeloos en zijn rol als architect is de afgelopen veertig jaar nauwelijks veranderd. Maar somber over het vak is hij niet. De toekomst voor jonge architecten wordt volgens hem supergaaf. Althans, als het aankomend talent voorbeelden zoekt die werken, bestudeert waarom ze werken en zo nodig kopieert naar eigen werk. Want waar het om gaat, is dat ideeën werken. Architect John Körmeling is de 37e kandidaat in de interviewestafette.
John Körmeling
Op bezoek gaan bij de Eindhovenaar John Körmeling – als architect actief sinds 1981 – is een belevenis op zich. Dat begint al bij de voordeur van het oude café waarin hij woont en werkt. Tegenover dit oude pand dat als een herinnering aan de tijd dat Eindhoven nog een echte werkstad was dapper stand houdt, verrijzen nieuwe appartementen. Later zal hij zeggen dat de nieuwbouw tegenover zijn huis stedenbouwkundig gezien totaal hopeloos is. Hij vindt dat hij omringd wordt door onzin. De cafédeur zelf is met een spuitbus zilvergrijs gespoten. Het raam is met duct tape aan de zijkant afgeplakt. Met een kwast staat er in witte verf op het raam geschreven: ‘Bellen = klepperen brievenbus.’ Op de klep zelf staat: ‘Klep – Klep’. En het werkt. Na enig geklepper van mijn kant verschijnt de architect gestoken in een blauw/zwart geruit houthakkersshirt in de deuropening om me een meer dan hartelijk welkom te heten.
Nederlands paviljoen Happy Street
Körmeling zelf ziet er eerder uit als een wat verstrooide machinebankwerker dan het clichébeeld van de architect: man gestoken in een strak gesneden zwart jasje. Best opmerkelijk voor een man die ‘Happy Street’, het Nederlands paviljoen dat hij in 2010 ontwierp voor de wereldtentoonstelling in Shanghai, zijn magnus opus mag noemen. Ook is hij de man die de Hasseltrotonde in Tilburg voorzag van een draaiende doorzonwoning en voor dezelfde stad een ophaalbrug ontwierp waarvan het brugwachtershuisje met de brug zelf mee op en neer gaat. Zo blijkt maar weer eens dat ‘don’t judge a book by its cover’ een waarheid is als de spreekwoordelijke koe. Ook Körmelings werkplaats lijkt in niets op de strakke en serene interieurs waarin collega-architecten doorgaans hun inspiratie opdoen. De ruimte puilt uit van de spullen. Er staan enkele oude tekentafels (voor een prikkie op de kop getikt, zegt Körmeling), een zaagtafel, lijmklemmen en ander gereedschap. Op de andere tafels liggen boeken, tekeningen, maquettes en andere objecten torenhoog opgetast. Langs alle wanden posters, foto’s en planken boordevol boeken. In de hoek hangt een ouderwetse tv met een kassei door de beeldbuis. Duidelijk een broedplaats van een man die overloopt van de creatieve ideeën.
Architectuur is voor jou ook stedenbouw, design en beeldende kunst. Kun je dat uitleggen?
De ene keer doe je dit en de andere keer dat of iets totaal anders. Het plannen van wegen en gebouwen, het ontwerpen van een landschap, beelden, auto’s, van alles. En als we het dan toch over plannen hebben, snap je waarom ze overal in de stad gaten in de grond graven om auto’s te parkeren? Waarom niet boven het spoor je auto parkeren? De ruimte erboven is open en leeg. En het spoor loopt meestal dwars door de stad. Als je boven het spoor een vierlaagse staalconstructie bouwt over de volle lengte en breedte van het spoor, kan iedereen die er woont, werkt of ergens anders moet zijn er zijn auto parkeren. Alles op loopafstand! Ik vraag me af waarom zo’n plan geen kans van slagen heeft. Ik denk dat zo’n garage boven het spoor niet kan omdat dan het parkeerprobleem is opgelost, en dat is blijkbaar niet de bedoeling! In Eindhoven wordt een tunnel aangelegd voor een 2 x tweebaansweg om de busbaan erboven rechtdoor te laten gaan. Waarom gaat de bus niet over een brug? Veel goedkoper en mooier! Als gevolg van subsidieregelingen wordt toch gekozen voor tunnel.
Je bent al 40 jaar actief als architect. Hoe heb je het vak zien veranderen?
Niet. Hij is nog precies hetzelfde. Een heel recent voorbeeld is het plan voor de Croeselaan in Utrecht. Een onderzoeksopdracht met nog drie andere bureaus. De gemeente wil de laan vergroenen met de aanleg van een nieuw stadspark. Op zich geen slechte gedachte. Aan de Croeselaan staat een woongebouw van ruim 160 meter lang. De straat is er ruim 60 meter breed. Even verderop 30 meter. Dat is gigantisch. Wat de gemeente wil, is dat gebouw slopen en op die plek een park aanleggen. Daar snap ik niks van. De grond die dat gebouw in beslag neemt, is minder dan een voetbalveld. Dat is geen park. Dat is op zijn best een plantsoen. De gemeente wilde op de plek van het gesloopte gebouw ook hoogbouw zetten en voor dat gebouw het materiaal gebruiken van het gesloopte gebouw. Vergroening en circulair, dus is het een goed plan. Wat een redenering! De gemeente wil meer bouwen en inbreiden. Dat is goed, maar dan moet je die weg geen 60 meter breed houden, maar terugbrengen naar 30. Dat is nog steeds zo breed als een Avenue in New York. Op de vrijgekomen ruimte zet je woongebouwen neer met achterlangs een ventweg zodat je kunt laden en lossen, mensen afzetten bij het station en ophalen. Ook die weg niet in één richtingsverkeer maken, maar aangesloten houden op andere wegen. Dan hou je een logische verbinding met de stad. Lokaal doorgaand verkeer.
In mijn plan was één groot park opgenomen tussen het station en de Jaarbeurshallen. De nieuw te bouwen wijk is met zijn straten daarop georiënteerd. De gemeente vond het een heel mooi plan, origineel, maar ik had in mijn plan een groot hotel en Wonderwoods niet opgenomen. Die zouden er 100 procent zeker komen, dus was mijn plan volgens de jury niet realistisch. Tijdens een gemeenteraadbijeenkomst zei ik: goed nieuws, ik heb ze bij me die twee gebouwen. Ik liep naar m’n 1 op 500 maquette en zette twee melkpakken erin. Fantastisch, het zag er goed uit. Gejoel en applaus. Waarom het plan dan alsnog niet doorgaat, blijft me een raadsel.
Wat wil je met interventies als de hefbrug en de draaiende doorzonwoning in Tilburg teweeg brengen?
Dat in Tilburg alles mogelijk is. De stad staat open voor vernieuwing. Bij de Piushaven moest een brug komen die open kon. Dan kan je kiezen voor een hefbrug, een draaibrug, een bascule brug of een ophaalbrug. Een ophaalbrug is het simpelst en voordeligst. Nadeel van zo’n brug is dat als hij open is, je aan weerskanten van het water tegen het wegdek zit aan te kijken. Dan kan je wel een kunstenaar vragen de onderkant te versieren, maar ik wilde het anders. Door het middelste wegdek, het gedeelte van de weg dat opengaat, aan lange balken langs het vaste deel te laten scharnieren op de oever kun je onder het wegdek doorkijken als de brug open is. Het brugwachtershuisje heb ik als contragewicht gebruikt. Het huisje zakt 6,5 meter als de brug opengaat en kijkt er ook onderdoor. Je ziet de boot en je ziet de mensen aan de overkant. Het is een sociale brug. Puur functioneel.
Lig je wel eens ergens wakker van als het om je vak gaat?
Tijdens de bouw van Happy Street in Shanghai had ik een paar slapeloze nachten, vanwege blazen in de polyurea! Het is fantastisch materiaal. Een kunststof laag waarmee alle gebouwen van het paviljoen werden bespoten. De weersomstandigheden waren soms bar en boos en de aannemer moest haast maken en sprayde ook op plaatsen die van buiten droog waren maar binnenin nog niet. Het vocht verdampte en er kwamen grote blazen op. Wat te doen? We hebben de blazen eruit gesneden, behandeld met elastische kit en afgelakt. Maar verder is slapen een van de leukste bezigheden. Ik doe het heel graag.
Happy Street uit 2010 wordt wel uw magnus opus genoemd. Komen al uw ontwerpopvattingen samen in dit paviljoen?
Ja! Het thema van de wereldtentoonstelling van 2010 was: ‘Better city, better life’. Dat is op mijn lijf geschreven. De meeste paviljoens zijn een soort dozen met een deur. Gevolg van zo’n ontwerp is dat voor die paviljoens de bezoekers uren in de rij moeten staan. Happy Street is een totaal open ontwerp. Op het maaiveld zaten allerlei functies, een polderlandschap met een brede straat met daaraan allerlei gebouwen die representatief waren voor ons land. Je was als bezoeker binnen voor je er erg in had. Ik kreeg de indruk dat sommige ontwerpers kennelijk dachten: hoe langer de rij, hoe interessanter het paviljoen. Dat is echt onzin. Hoe langer de wachtrij, hoe stommer het ontwerp! Als je weet dat er 80 miljoen bezoekers verwacht worden dan maak je geen deur in een doos, maar zorg je voor een vlotte doorstroming. Dat geldt voor een paviljoen op een wereldtentoonstelling, maar ook voor normale gebouwen en stedenbouwkundige plannen. Als je dat niet meeneemt in je ontwerp, dan heb je echt iets verkeerd gedaan. In eerste instantie hadden we nog moeite een bouwvergunning voor ons paviljoen te krijgen omdat ons ontwerp geen deur had, maar een open landschap was. Dat past bij ons land: open landschap en een open economie en optimale verbinding met alles en iedereen om je heen. Daarom ben ik ook voor partijen die de zaak open willen houden. Later bleek dat Happy Street de meeste bezoekers had getrokken van alle paviljoens. Een beter pleidooi voor openheid kan ik niet bedenken. Zo zou je elke stad en elk gebouw moeten organiseren.
Hoe zie je de toekomst van jonge mensen die op punt staan het vak te betreden?
Die toekomst voor architecten wordt supergaaf. Is er een mooier vak? Een advies? Doen wat je niet laten kunt en voorbeelden zoeken die werken, bestuderen waarom ze werken en zo nodig kopiëren naar je eigen werk. Niet letterlijk natuurlijk, of wel. Als het idee maar functioneert. Anders moet je het veranderen.
Naar wie stuur je me voor het volgende interview en waar moet het gesprek over gaan?
Ik stuur je naar Joost Conijn, een van de beste Nederlandse kunstenaars die ik ken. Een veelzijdige man. Hij schrijft boeken, bouwt vliegtuigen, houten auto’s en is nu bezig met een rond huis voor zichzelf dat kan draaien.
Fotografie: Martin Wengelaar
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
john kormeling,
jonge architecten,
paviljoen