Van kerk naar zwembad

In de meer dan 100 jaar oudeSint-Franciscus van Assisikerk in Heerlen vonden al geruime tijd geen diensten meer plaats, waardoor de gemeente op zoek ging naar een andere bestemming voor het gebouw. Een nieuw stadsbad in dit Rijksmonument biedt een oplossing voor het toenemende aantal zwembadbezoekers in Heerlen en geeft het leegstaande pand, met zijn herkenbare silhouet in het stadscentrum, een nieuw leven. MVRDV en Zecc Architecten wonnen de competitie en gaan aan de slag met de transformatie met het ontwerp WijWater.

De herontwikkeling van de kerk past binnen de grotere centrumontwikkeling van de stad, waaronder de komst van een Romeins museum en de verbouwing van het Royal/Rivoli theater. In zijn nieuwe rol behoudt de hoofdingang zijn functie. Een verlichte, cirkelvormige luifel markeert de ingang en verwijst op een subtiele manier naar het kerkelijke verleden. Eenmaal binnen kunnen bezoekers via twee passages aan weerszijden – met uitzicht op het bad door glazen puien – naar de kleedruimtes en het zwembad of de horecagelegenheid gaan. Het bad bevindt zich daarbij centraal in de kerk zodat de grootse ruimte optimaal is benut.

Hergebruik en behoud

In het ontwerp van MVRDV en Zecc Architecten, genaamd WijWater, staan hergebruik en behoud van het gebouw centraal. Om ruimte te maken voor het zwembad staat een voorzichtige verwijdering van de bestaande vloer op het programma. De houten kerkbanken vinden een herbestemming langs de passages rondom het bad. Aan de ene kant dienen ze als zitplekken voor zwemmers, terwijl ze aan de andere kant van de glazen puien functioneren als bartafels voor toeschouwers. De oude preekstoel krijgt een nieuwe functie: uitkijkpunt voor de badjuf of -meester.

De nieuwe mozaïekvloer rondom het zwembad is een verwijzing naar de bestaande kleuren, materialen en glas-in-loodramen van de kerk. Het ontwerp voor deze vloer komt tot stand in samenwerking met lokale kunstenaars als verwijzing naar de vele muurschilderingen die Heerlen rijk is. De verlichting boven het bad is geïnspireerd op de oorspronkelijke kerklampen en fungeert als zwemrichtingslijnen.

Verstelbare bodem zwembad

De zwembadvloer heeft een verstelbare bodem, voor verschillende zwemactiviteiten. In zijn uiterste stand maakt de mozaïekvloer het mogelijk een volledig vlakke vloer terug te brengen in de kerk. Hierdoor is de ruimte ook te gebruiken voor sociale en culturele activiteiten. Daarnaast is het gehele oppervlak van de zwembadruimte op speciale momenten te vullen met een kleine laag water. Met de juiste belichting ontstaat zo de mogelijkheid om ‘op het water’ te lopen en wordt de kerk weerspiegeld in het water.

Een uitdaging was om het stadsbad voldoende en duurzaam te kunnen verwarmen in een historische kerk. Rondom het zwembad en in de zijbeuken komt een isolerende pui, die het glas-in-lood en de kunstwerken beschermt. De kap van de kerk wordt van buiten geïsoleerd zodat het originele metselwerk binnen zichtbaar blijft. Na isolatie wordt de bestaande dakbedekking teruggeplaatst. De houten kap blijft behouden en krijgt geluidsabsorberende panelen voor een betere akoestiek. De technische installaties zijn discreet verwerkt met luchtbehandelingskasten in de kelder. Deze aanpak zorgt voor een energiezuinig en comfortabel binnenklimaat, waarbij de historische elementen van de kerk zoveel mogelijk behouden blijven.

Het ontwerp voor WijWater is tot stand gekomen in samenwerking tussen MVRDV, Zecc Architecten, IMd Raadgevende Ingenieurs, Nelissen Ingenieursbureau en bouweconomisch adviesbureau SkaaL. De komende maanden wordt verder gewerkt aan het ontwerp en de bijbehorende kostenraming. In juni wordt het voorstel aan de gemeenteraad gepresenteerd. De aankoop van het kerkgebouw door de Gemeente Heerlen is momenteel in voorbereiding. Als alles volgens plan verloopt, wordt de eerste duik eind 2027 genomen.