‘Klassiek’ stadscentrum voor Leidsche Rijn

Al enige jaren staat de bioscoop Pathé-CineMec eenzaam te wachten op het nieuwe stadshart Leidsche Rijn dat de kap over de A2 en omgeving tot leven moet brengen. Op 16 mei 2018 was het zover: de opening van het nieuwe centrum werd groots gevierd. De komende tijd moet gaan bewijzen of het centrum de concurrentie aankan met het centrum van Utrecht. De stedenbouwkundige opzet en architectonische invulling zijn veelbelovend.

Niet centraal gelegen

Het eerste wat opvalt is dat het centrum volstrekt niet centraal gelegen is, aan de noordoostelijke rand van een nieuwbouwwijk voor 100.000 inwoners, eigenlijk vrij dicht tegen de oude stad Utrecht aan. De tunnel over de A2 heeft het nieuwe centrum zeker beter bereikbaar gemaakt, maar het blijft de vraag of de inwoners van de oude stad de oversteek over het Amsterdam Rijnkanaal gaan maken. Veel belangrijker is natuurlijk de vraag of de bewoners van Leidsche Rijn de weg gaan vinden naar het nieuwe centrum en zich hier thuis gaan voelen. Bij de opening op 16 mei is dat zeker gelukt. Met drukke winkelstraten, spelende kinderen in de fonteinen op het Brusselplein en een feestelijk programma.

Tijdloos winkelcentrum

Voor mij voelde het als een tijdloos winkelcentrum dat er weliswaar nieuw uitziet, maar waar ik me gelijk thuis voel. De middag van de opening liet wel zien hoe lastig het is om een goede planning te maken. Terwijl de opening om 16:00 uur was, werd tot 15:00 uur door een aantal stratenmakers nog hard gewerkt aan de bestrating van de laatste hoek van het Brusselplein waar de opening plaats moest vinden. ‘Problemen met de aannemer’, vertelde een van de gemeentelijke medewerkers mij. Rond 15:00 uur stopte het lawaai, de stratenmakers namen een biertje in de zon. Een laatste stukje zand bleef liggen wachten op bestrating. Voor een perfectionist zal dit misschien een drama geweest zijn, ik vond het eigenlijk wel een prachtig stuk stad in aanbouw live.

Stuk geschiedenis Leidsche Rijn

Dat het centrum niet centraal gelegen is, is nog een interessant stukje geschiedenis uit de begintijd van Leidsche Rijn, toen de gemeente Vleuten-de Meern nog een aparte gemeente was en een derde van het grondgebied van Leidsche Rijn besloeg. Tussen het Utrechtse deel en het Vleuten-De Meernse deel kwam een groot park, het Máximapark. Ongetwijfeld een aanwinst voor het nieuwe stadsdeel, maar nu de gemeentelijke herindeling alweer geschiedenis is, kun je je afvragen of dit de meest logische keuze geweest is. Maar waar in de crisistijd nog twijfels waren of de woningen en winkels wel gevuld zouden worden, is het centrum bij opening een succes met meer dan 130 winkels. Ook de verkoop van de 762 appartementen verloopt goed, terwijl elders in Leidsche Rijn de bouw van appartementen meestal problematisch was.

Klassieke kwaliteiten

Waarom zou dit centrum een succes kunnen zijn waar zoveel winkelcentra in nieuwbouwwijken het toppunt van treurigheid zijn? Het stedenbouwkundige plan van Jo Coenen Architects & Urbanists heeft alle kwaliteiten van de klassieke NoordwestEuropese binnenstad. Gesloten bouwblokken, straten in een menselijke en herkenbare maat, afwisseling met grotere en kleinere pleinen. Er is geïnvesteerd in groen dat nu al een redelijk formaat heeft. Acht architectenbureaus creëerden een afwisseling in herkenbare architectuur met een eigentijdse uitstraling.

Niet het strakke kale modernisme

Niet het strakke kale modernisme dat vele nieuwbouw winkelcentra volstrekt onaantrekkelijk maakt, maar ook niet de retro-architectuur die in het westelijker winkelcentrum Vleuterweide wel passend is bij de dorpse sfeer van Vleuten en De Meern. De horeca en de terrassen staan op de juiste plekken en de juiste hoeken, zoals je dat verwacht in een stadscentrum. En het centrum heeft een mix van functies die zorgt voor levendigheid: retail, als belangrijke trekker de Jumbo foodmarkt, dienstverlening, horeca, kantoren en maatschappelijke voorzieningen. De bevoorrading is ondergronds, het centrum is voor een belangrijk deel autovrij, en het parkeren in de parkeergarage is de eerste jaren gratis.

Aansluiting op omgeving

Er is ook veel aandacht besteed aan de aansluiting aan de omgeving. Aan de oostkant een busstation met een innovatieve overkapping, aan de westkant een logische aansluiting op de woonwijk ernaast. Juist daar gaat het bij veel winkelcentra mis. Het winkelcentrum Terwijde bijvoorbeeld, iets meer naar het oosten in Leidsche Rijn is naar binnen gekeerd met op de begane grond gesloten gevels van een parkeergarage, waardoor ik er vooral zo snel mogelijk langs fiets. Leidsche Rijn Centrum heeft ook een parkeergarage langs een fietspad, maar die ziet er juist voor een parkeergarage zo interessant uit dat ik nieuwsgierig wordt naar het centrum daarachter. Dus die concurrentie kan het nieuwe centrum moeiteloos aan.

Concurrentie binnenstad

Spannender is natuurlijk de concurrentie met het centrum van Utrecht. De terrassen aan de Oude Gracht zullen het waarschijnlijk altijd wel winnen als je echt een avondje uit wilt. Maar de kwaliteit van het vernieuwde centrum van Utrecht tussen het station en de grachten is veel wisselvalliger. Hoog Catharijne heeft een enorme facelift ondergaan, maar het blijft een overdekt winkelcentrum. En de andere nieuwbouw bestaat vooral uit veel losse incidenten met weinig samenhang.

Tivoli Vredenburg is misschien een interessant architectonisch experiment, maar mist de logische aansluiting op de omgeving en ligt aan een brede busbaan die toch een heel ander gevoel geeft dan het nu al gezellige Brusselplein in Leidsche Rijn Centrum. En als ik als bewoner van Leidsche Rijn moet kiezen tussen de nieuwe bioscoop aan de westkant van het Utrechtse Centraal Station in de kale omgeving van de Jaarbeurs of de PathéCineMec bioscoop die nu al aan een mooi klassiek plein ligt en straks omgeven wordt door andere culturele voorzieningen, scholen en een bibliotheek, dan zie ik zeker kansen voor dit Berlijnplein. Leidsche Rijn Centrum maakt een goede start in economisch voorspoedige tijden. Maar het blijft spannend of het op deze excentrische plek uit kan groeien tot een levendig tweede centrum van Utrecht.

Ontwerpbureaus

Het centrum is een gezamenlijk ontwerp van AWG Architecten, Geurst en Schulze, Dok Architecten, Prof. Hans Kollhoff Architekten, Cruz y Ortiz arquitectos, De Zwarte Hond, RPHS+, Kokon Architectuur & Stedenbouw en Lodewijk Baljon landschapsarchitecten, onder supervisie van Jo Coenen.

Auteur Jan den Boer is stedenbouwkundige en werkt als projectmanager bij de gemeente Utrecht. Hij schrijft dit artikel op persoonlijke titel.
Bron: Informatie Centrum Leidsche Rijn